مقدمه

در حالی که برخی فناوری‌های نوظهور همچون هوش مصنوعی و چاپ سه بعدی توجه خیل عظیمی از شرکت‌ها، صنایع و علاقه‌مندان به فناوری را به خود جلب نموده‌اند، نانوفناوری بی سر و صدا به حرکت خود ادامه داده و هر روز کاربرد جدیدی از این فناوری همه فن حریف ظهور می‌یابد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این ذرات و ساختارهای کوچک نانویی که حتی با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده نیستند، طی یک دهه آینده بازاری 125 میلیارد دلاری را شکل می‌دهند. بدیهی است که در این رقابت نفس‌گیر، شرکتی موفق‌تر خواهد بود که نوآوری را سرلوحه کار خود قرار داده و محصولاتی جدید، متمایز و کارآمد به بازار عرضه نماید.

مصداق بارز این شرکت‌های موفق، شرکت هندی «Advanced NanoTech Lab (A.N.T Lab)» است که در سال 2015 میلادی توسط یکی از محققین شرکت مشهور «MNC» و با همراهی یک از دوستانش تأسیس شد. آن‌ها کار ایمن و بی‌دردسر خود را رها کردند تا با تکیه بر دانش، تخصص و ذهن خلاقشان، کسب‌وکاری نوپا برای تولید و عرضه انواع نانو پوشش‌های آب‌گریز، ضد لکه، دافع روغن و ... ایجاد کنند. اگرچه کار آن‌ها در وهله اول اقدامی سرشار از ریسک به نظر می‌آمد، اما گذشت زمان نشان داد که حق با روهیت راجپوت (Rohiit Rajpoot) و هاری آهیر (Hari Ahir) بوده است. این شرکت، هم‌اکنون طیف وسیعی از محصولات و پوشش‌های نانویی در هند و سایر کشورهای جهان عرضه نموده و هر روز به دنبال نوآوری‌های بیشتر و عرضه محصولات جدید به بازار است.

در این نوشتار، داستان شکل‌گیری و توسعه «A.N.T Lab» را مرور می‌کنیم، داستانی واقعی از یک کارآفرینی فناورانه و مسیری پر فراز و نشیب از جذابیت‌ها و موانع پیش روی تجاری‌سازی فناوری که در نهایت به موفقیتی خیره‌کننده انجامیده است.

نانو پوشش‌ها: محصولاتی با کاربردهای چندگانه

در کنار پتانسیل‌های فنی و عملکردی ایده، شاید مهم‌ترین عامل موفقیت یک استارت‌آپ، توجه دقیق به نیاز و خواسته‌های بازار و ارائه محصولی مبتنی بر همین نیاز است. بنیان‌گذاران «A.N.T Lab»، به خوبی این موضوع را در اولویت کار خود قرار دادند. آن‌ها به شیمی و محصولات نوین این حوزه علاقه داشته و با توجه به حوزه کاری خود، اشراف نسبتاً کاملی به آنچه در بازار تقاضا می‌گذشت، داشتند. همین موضوع، باعث شد تا نیاز مبرم به پوشش‌های نانویی مقاوم و سازگار با محیط‌زیست را شناسایی نموده و تلاش‌های خود را بر رفع این نیاز متمرکز کنند. «A.N.T Lab»، در ابتدا بر پوشش‌های نانویی ضد آب و دافع لکه‌ها (فوق آب‌گریز) متمرکز شد و برای توسعه این پوشش‌ها، کار خود را با یک سرمایه‌گذاری تقریباً هشتصد هزار روپیه‌ای آغاز کرد. جالب این‌که بخش عمده این سرمایه اولیه، صرف ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز برای تحقیق و توسعه شد و در ادامه، بنیان‌گذاران را مجبور به اتخاذ روش‌های دیگر تأمین مالی نمود.

لازم به تأکید است که ایده اصلی راه‌اندازی این استارت‌آپ، متعلق به روهیت راجپوت بود. وی در ابتدا سعی داشت که کار خود را با حداقل هزینه و مبتنی بر پس‌اندازهای شغلیش به پیش ببرد. در ادامه و با ته کشیدن پس‌اندازها، وجوه مختلفی از دوستان و فامیل خود قرض کرد تا هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای خود را به نحوی پوشش دهند. با توجه به این‌که مدیریت امور مالی برای این محقق حوزه شیمی کمی خسته‌کننده بود، هاری آهیر که ذهنیت نزدیک‌تری به یک کارآفرین و فعال حوزه کسب‌وکار داشت، به کمکش شتافت.

گفتنی است که آن‌ها با یک اتفاق و جرقه ذهنی ناشی از آن مواجه نشده بودند، بلکه تنها به واسطه حوزه شغلی خود و علاقه‌مندی به شیمی، یک نیاز بالقوه بازار را شناسایی نموده و شانس خود را در آن امتحان کردند. بدیهی است که در چنین شرایطی، اصطکاک‌های فراوانی بین بنیان‌گذاران و خانواده‌هایشان پدید می‌آید. آن‌ها از خود می‌پرسیدند که چرا باید این دو کارمند موفق و دارای شرایط شغلی مطلوب، قید همه چیز را زده و قماری بزرگ را آغاز کنند. شاید تنها دلیلی که می‌تواند چنین چیزی را توجیه کند، در وهله اول، علاقه وافر به شیمی و سپس جذابیت و هیجان مستتر در کارآفرینی و راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید بوده است. آن‌ها فناوری نانو و قابلیت‌های خارق‌العاده‌اش را می‌شناختند و به آن‌ها ایمان داشتند. پس ریسک کردند و موفقیت را به چنگ آوردند.

محصولات و فناوری‌ها

هم‌اکنون «A.N.T Lab» مجموعه کارخانجات خود را برای تولید انواع نانو پوشش‌های زیست‌سازگار و غیر سمی در هند راه‌اندازی نموده و علاوه بر پاسخگویی به نیاز بازار داخلی، بازارهای جهانی را هم هدف قرار داده است. بنا بر ادعای این استارت‌آپ، بیش از 85 درصد از فعالیت‌ها در راستای پاسخگویی به بازارهای خارجی است که برای یک شرکت با عمر شش سال، شگفت‌انگیز و قابل ستایش است.

محصولات تولیدی این استارت‌آپ، نه تنها از ویژگی‌هایی مانند ضد آب و لک بودن برخوردار است، بلکه ضد میکروب و مقاوم در برابر خراش هم بوده و مجموع این خصوصیت، ارائه محصولی متمایز به بازار را به دنبال داشته است. به عبارت بهتر، سطوح نهایی می‌توانند عاری از میکروب‌ها و ویروس‌هایی مانند کرونا، ابولا و ... بوده و در عین حال، ویژگی‌های ثانویه مانند تمیز کردن آسان (فوق آب‌گریز)، دافع روغن (اولئوفوبیک) را نیز دارا می‌باشند. نتیجه نهایی، پوشش‌های با عمر بسیار زیاد و دوام قابل توجه است که آن‌ها را برای کاربردهای دریایی، ساخت بناهای تاریخی یا کاربردهای هوافضا و صنعت هوایی ایده‌آل می‌کند.

«A.N.T LAB» مدعی است که اولین شرکت هندی تولیدکننده «پوشش‌های ضد خوردگی و آب‌گریز» برای کاربردهای دریایی است. علاوه بر این، این استارت‌آپ توانسته نوعی فرمول شیمیایی ضد آب برای پارچه‌ها و روکش‌های مرتبط با پوشیدنی‌های هوشمند تولید نماید که تا 40 یا 50 دور شستشو، ماندگاری خود را حفظ می‌کنند. برخی از محصولات پرفروش فعلی این استارت‌آپ عبارتند از: «HydraFab»، «HydraSol»، «HydraX» و «HydraGlass».

این شرکت با ارائه خدمات به بیش از 500 مشتری از شش کشور جهان، درآمد 100 میلیون روپیه‌ای را تا پایان سال مالی 2018 (تنها سه سال پس از راه‌اندازی) کسب نموده است. در میان مشتریان این استارت‌آپ موفق، شرکت‌های مشهوری همچون تسلا موتورز، «Unilever»، رولزرویس، «Shree Cement»، «Aditya Birla»، «Saint-Gobain»، «Zydus Takeda» و «SolarTech» به چشم می‌خورند.

نکته کلیدی دیگر، توجه ویژه به حفاظت از نوآوری‌ها و محصولات جدید مبتنی بر فناوری‌های توسعه یافته است. «A.N.T Lab» سعی نموده تا مسیرهای مختلف حفاظت از دارایی‌های فکری را در پیش گرفته و علاوه بر حفظ اسرار تجاری، ثبت اختراع و ثبت علامت تجاری را هم در دستور کار خود قرار داده است. این شرکت هم‌اکنون 4 پتنت برای محصولات خود (به‌ویژه پوشش‌های مرتبط با صنایع دریایی) به ثبت رسانده که می‌تواند مانعی قدرتمند برای ورود همه‌جانبه رقبا به این حوزه‌ها محسوب شود.

ساختار سازمانی افقی و شبکه‌ای

یکی از خصوصیات جالب «A.N.T Lab»، تأکید بر یک ساختار سازمانی کاملاً افقی و مسطح است. به عبارت بهتر، این شرکت سعی نموده تا از ساختارهای سلسله مراتبی مرسوم دوری جسته و تعاملات فردی و همکاری‌های درون تیمی را پررنگ سازد. مدیریت ارشد شرکت بر عهده روهیت راجپوت (مهندس شیمی) و هاری آهیر (فارغ‌التحصیل مدیریت) است که به همراه یک سرمایه‌گذار خاموش (Silent Investor)، امور مرتبط با شرکت را به پیش می‌برند. (شرکا یا سرمایه‌گذاران خاموش، گروهی از سرمایه‌گذاران هستند که بدون مشارکت در فرآیندها و عملیات روزانه کسب‌وکار، صرفاً پول خود را در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. آن‌ها در جلسات و تصمیم‌گیری‌های شرکت دخالتی نداشته و بر امور مالی یا استراتژی‌های اتخاذ شده نظارتی ندارند.)

تیم 18 نفره این شرکت، متشکل از 8 نفر فعال در امور فنی (با تمرکز بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای) و یک گروه 10 نفره از کارکنان خط تولید و امور اداری و فروش است که در تعامل با یکدیگر، تجاری‌سازی نوآوری‌های جدید را بر عهده دارند.