تعریف و تاریخچه

برنامه‌های منتورینگ یا پشتیبانی که ارتباط بین مربی و کارآموز از طریق ارتباطات الکترونیک مانند ایمیل، نرم‌افزارهای آنلاین و حتی تلفن برقرار می‌شود را ‌Ementoring می‌گویند. هدف از آن مانند سایر برنامه‌های منتورینگ توسعه و رشد مهارت‌ها، دانش، اعتماد به نفس و افزایش فهم فرهنگی کارآموز به منظور کمک به او در مسیر موفقیت می‌باشد.

یکی از اولین برنامه‌های ‌Ementoring در سال 1990 و در کشور کانادا طراحی و اجرا شد. در این برنامه اساتید مدرسه بریتیش کلمبیا تعدادی از همتایان خود را از راه دور آموزش داده و حمایت می‌کردند. در طول برنامه اساتید و کارآموزان هرگز به صورت رودر رو با یکدیگر ملاقات نداشتند.

‌Ementoring با اختراع اینترنت و از حدود 1993 میلادی شهرت یافت و در حال حاضر نیز در سراسر آمریکا، بریتانیا و برخی از نقاط اروپا رواج دارد. نمونه‌های پیشرفته ‌Ementoring براساس ارتباطات بر بستر وب و نرم‌افزارهای آنلاین طراحی و اجرا می‌شود و حتی در مواردی امکان ارتباط رودر رو بین کارآموز و مربی از طریق ویدئو کنفرانس فراهم است.

سازمانهای ارائه‌دهنده 

یکی از سازمان‌های ارائه‌دهنده اینگونه برنامه‌ها در حال حاضر در امریکا mentornet می‌باشد. سازمانی غیرانتفاعی که بر روی آموزش علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات به زنان و اقلیت‌های کمتر مطرح‌شده، تمرکز کرده‌است. منتورنت از سال 1997 تا به حال حدود 27.000 رابطه شاگرد و استادی را شکل داده‌است. 

CHRONUS یکی دیگر از سازمانهای ارائه‌دهنده اینگونه خدمات در امریکا است که در سکتورهای مختلفی به صورت غیرانتفاعی یا سرمایه‌گذاری به منظور کسب سود فعالیت می‌کند.

BRIGHTSIDE یکی از ارائه دهنده دوره‌های ‌EMENTORING در بریتانیا می‌باشد که با 60 سازمان مختلف از جمله کمپانی‌های اقتصادی، خیریه‌ها و دانشگاه‌ها ارتباط دارد. 

فواید ‌EMENTORING 

استفاده از ابزارهای ارتباطی آنلاین در رویدادهای منتورینگ شرایطی را ایجاد می‌کند که هم کارآموزان و هم مربیان می‌توانند با افراد بیشتری در ارتباط باشند و شبکه حرفه‌ای خود را با سرعت و کمیت بیشتری گسترش دهند. در شیوه‌های سنتی MENTORING همواره نگرانی‌هایی درباره ناقص ماندن فرآیند آموزش و توسعه مهارت‌های کارآموزان وجود دارد ولی با استفاده از ابزارهای جدید کارآموزان می‌توانند به طور همزمان با چند مربی در ارتباط باشند و از تجربیات و مهارت‌های تمام آنان استفاده کنند و مربیان نیز می‌توانند گروه‌هایی از کارآموزان را به طور همزمان تحت پوشش قرار داده و بدون محدودیت مکانی و زمانی تجربیات خود را در اختیار آنها قرار دهند.

در امریکای شکالی ‌EMENTORING امکانات جدیدی برای زنان و دخترانی که به طور سنتی فرصت‌های کمتری برای توسعه مهارت‌های فردی خود دارند فراهم کرده‌است تا با مدیران رده بالای سازمان‌ها در ارتباط باشند.

محدودیت‌ها 

با وجود تمام مزیتها و فوایدی که ‌EMENTORING برای محیط‌های حرفه‌ای فراهم می‌کند اما استفاده از این مدل محدودیت‌هایی نیز دارد. به طور مثال معمولا کارآموزان و مربیان از لحاظ سنی از دو نسل متفاوت می‌باشند. معمولا در دنیای امروزی افراد جوانتر علاقه و اعتماد بیشتری به استفاده از فناوری‌های نوپا دارند ولی افراد مسنتر نسبت به نسل قبلی ارتباط و شناخت کمتری از این ابزار دارند. حال فرض کنید لازم باشد دو فرد از دو نسل مختلف با هم در ارتباط باشند، در چنین شرایطی فراهم کردن محیطی که هر دو آنها با انگیزه و علاقه کامل و به آسانی از این ابزار استفاده کنند مشکلات خاص خود را دارد.

علاوه بر این محدودیت‌های فناورانه همچون دسترسی به پهنای باند لازم برای برقراری ارتباط از طریق وبکم یا چتروم‌ها در هر زمان و مکان نیز مشقت‌های خاص خود را دارد.

طراحی یک برآیند ‌Ementoring  

تصویر زیر شمایی کلی از بخش‌های مهم یک برنامه ‌Ementoring و اجزایی که لازم است مورد توجه طراحان برنامه قرار گیرد را نمایش می‌دهد. در ادامه درباره هر بخش توضیحات لازم ارائه خواهد شد.

Construction

به منظور طراحی یک برنامه ‌Ementoring با ثبات و موفق لازم است قبل از طراحی برنامه فاکتورهایی مدنظر قرار گیرد که شامل موارد زیر است:

• مشخص کردن چشم‌‌اندار و اهداف برنامه
• هدف‌گذاری حاضرین در برنامه
• انتخاب فناوری مناسب به منظور برقراری ارتباط بین مربی و کارآموز
• مشخص کردن مدت زمان دوره آموزشی
• طراحی اقدامات و وظایف مربیان برنامه
• مشخص کردن راهی به منظور دریافت فیدبک‌های برنامه و ارزیابی خروجی‌های آن

متاسفانه فاکتورهای بسیاری وجود دارد که می‌تواند موفقیت چنین برنامه‌هایی را مختل کند، به طور مثال عدم امکان برقراری منظم ارتباطات آنلاین یا عدم واکنش مناسب مربی یا کارآموز به پیام‌های دریافتی می‌تواند ثبات چنین برنامه‌هایی را مختل کند، به همین منظور طراحان برنامه باید از ابتدا تمام جوانب امر را بسنجند و پس از مشخص شدن فرآیندها و وظایف، آموزش‌های لازم را برای مربیان و کارآموزان مدنظر قرار دهند.

Purpose

بسیار حیاتی است که قبل از شروع هر برنامه‌ا‌ی اهداف و انگیزه‌های آن مشخص شود. لازم است شرکت‌کنندگان در برنامه بدانند که حضور در برنامه چه کمکی به آنها می‌کند و چه تغییراتی در ذهنیت و نگرش آنها ایجاد خواهد کرد. در بعضی موارد مثل زمان‌های همکاری دو نیروی خبره و متخصص در یک حوزه لازم است اهداف برنامه با جزییات ریز مشخص شود و شرکت‌کنندگان این امکان را داشته باشند که با طراحان برنامه در ارتباط باشند و نیازها و انتظارات خود از برنامه را به آنها را منتقل کنند، البته لازم است تا حدی امکان انعطافپذیری برنامه و ایجاد تغییرات در طول دوره نیز مدنظر قرار گیرد.

Selecting participant

به اعتقاد بسیاری از متخصصان این حوزه انتخاب افراد مناسب برای شرکت در دوره‌های ‌Ementoring یکی از فاکتورهای کلیدی موفقیت و ثبات چنین برنامه‌هایی است. هر چند در نگاه اول به نظر می‌رسد انتخاب افرادی که مهارت فنی و امکان استفاده از ابزارهای آنلاین برقراری ارتباط را داشته باشند به سادگی میسر است اما شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد انتخاب افراد مناسب برای شرکت در چنین برنامه‌هایی بسیار مهمتر از انتخاب افراد به منظور حضور در دوره‌های حضوری و رودر رو می‌باشد. بسیار مهم است که مربیان و کارآموزانی که به عنوان پارتنر یکدیگر انتخاب می‌شوند اهداف، علایق، ویژگی‌ها و مهارت‌های ICT نزدیک به هم داشته باشند. (بهتر است قبل از شروع برنامه اصلی، تحت نظر طراحان دوره از بین افراد داوطلب عده‌ای انتخاب شده و به صورت پایلوت فرآیندهای طراحی شده به کمک این افراد مورد ارزیابی قرار گیرند.)

البته درخواست از کارآموزان داوطلب به منظور ارسال بیوگرافی خود و ارزیابی آنها قبل از مشخص کردن مربی یا مربیان مورد نظر و همچنین گرفتن نظرات آنها درباره ترجیحات و علایق آنها درباره مربیان حاضر در دوره می‌تواند مشکلاتی احتمالی را کاهش دهد.

Roles

بسیار مهم است که نقش‌ها و مسئولیت‌های مربیان و کارآموزان و اقداماتی که آنها می‌توانند در جهت بهبود عملکرد برنامه انجام دهند برای انها روشن شود. آنها باید بدانند که در ارتباط ایجاد شده طرف مقابل چه انتظاراتی از آنها دارد و در مقابل ممکن است آنها چه توقعات و خواسته‌های از او داشته باشند. البته در این مورد نیز لازم است طراحان برنامه تا حدی امکان انعطافپذیری و تغییرات در حین پیاده‌سازی برنامه را مدنظر قرار دهند.

Relationship building

یکی از مشکلاتی اصلی چنین برنامه‌هایی برقراری ارتباط بین مربی و کارآموز است. در گفتگوهای رودر رو طرفین می‌توانند علاوه بر ارتباطات کلامی از طریق حالات چهره، زبان اندام و سایر ابزارهای پیام‌رسان احساسات و حالات خود را به نفر مقابل منتقل کنند ولی در مراودات از راه‌دور پیام‌ها صرفا از کانال زبان و صدای افراد یا متن ارسال می‌شود که در نتیجه ممکن منظور و و نیت اصلی فرستنده پیام به خوبی منتقل نشود. برای حل چنین مشکلی بهترین راه حل موجود تعهد و مشارکت مربی و کارآموز به وظایف خود و اهداف دوره است. لازم است قبل از شروع دوره آموزش‌های لازم در این باره برای هر دو طرف مدنظر قرار گیرد و مشکلاتی که بروز آنها محتمل است از قبل به آنها در میان گذاشته شود.