مقدمات آنچه برای اخذ مجوز بهره‌برداری باید بدانیم!
مقدمه
مالکیت فکری، یک جزء ضروری برای موفقیت هر شرکت مبتنی بر فناوری است. به منظور استفاده حداکثری از نوآوری‌ها و ابداعات شرکت، مدیریت کارآمد دارایی‌های فکری، چیزی است که هم برای استارت‌آپ‌ها و هم شرکت‌های بالغ بسیار مهم و در عین حال دشوار و پرچالش است. فرآیندهای پیچیده و پرهزینه ثبت اختراع، تغییرات مداوم قوانین مالکیت فکری و رقابت رو به رشد در حوزه ثبت اختراع، موجب شده تا کوه چالش‌های مالکیت فکری که سازمان‌ها باید بر آن‌ها غلبه کنند، روزبه‌روز بزرگ‌تر شود.
شیوه‌های مختلفی برای بهره‌مندی از نوآوری‌های توسعه‌یافته در شرکت وجود دارد. اما اصل کلیدی، حفاظت از نوآوری‌ها در قالب انواع حقوق مالکیت فکری و سپس تصمیم‌گیری پیرامون بهره‌برداری مستقیم از آن‌ها و یا فروش و واگذاری به سایر متقاضیان علاقه‌مند است. به عبارت بهتر، درآمدزایی از دارایی‌های فکری، تنها از طریق بهره‌برداری از آن‌ها صورت نگرفته و به‌طور مثال، یک استارت‌آپ می‌تواند از صدور مجوز هم به‌عنوان راهکاری کارآمد استفاده نماید.
هنگامی‌که بحث صدور مجوز در کسب‌وکارهای نوپا به میان می‌آید، همه به فکر درآمدزایی و اعطای مجوز از طرف استارت‌آپ‌ها می‌افتند. این در حالی است که این فرآیند به شکل معکوس هم قابل انجام بوده و استارت‌آپ‌ها هم می‌توانند با هدف تسهیل فرآیند توسعه فناوری و یا جلوگیری از مشکلات نقض پتنت، اقدام به اخذ مجوز از شرکت‌های صاحب فناوری نمایند. در این نوشتار، به این جنبه از حقوق مالکیت فکری در کسب‌وکارهای نوپا خواهیم پرداخت.
حقوق مالکیت فکری در استارت‌آپ‌ها
امروزه نوآوری به یک جزء جدایی‌ناپذیر از کسب‌وکارها تبدیل شده و شرکتی که ابداع و نوآوری را در اولویت کاری خود قرار ندهد، محکوم به شکست است. در مقابل، شرکت‌های خلاق و نوآور، می‌توانند رقبای بزرگ و قدرتمند خود را کنار زده و سهم بیشتری از بازار را از آن خود نمایند. در این میان، حفاظت از نوآوری‌ها در قالب حقوق مالکیت فکری، به شدت مهم خواهد بود. اما کارکرد سیستم‌های مالکیت فکری، تنها محافظت از دارایی‌های ناملموس نبوده و چیزی که به شدت مورد استقبال صنایع و بنگاه‌های اقتصادی قرار گرفته، قابلیت مبادله این دارایی‌ها با استفاده از ابزار صدور مجوز است.
اگر به برخی حوزه‌های خاص، مانند صنعت بازی و نرم‌افزار بنگریم، فرآیند صدور مجوز عموماً در قالب کپی‌رایت‌های نرم‌افزاری نمود می‌یابد. این در حالی است که شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته، اختراعات و فناوری‌های خود را از طریق سیستم پتنت محافظت نموده و طبیعتاً برای مبادله این فناوری‌ها، از ابزار صدور مجوز بهره‌برداری از پتنت استفاده می‌کنند. گفتنی است که با توجه به محدودیت‌های مالی شرکت‌های استارت‌آپی و اثرات منفی این موضوع بر بهره‌برداری مستقیم از فناوری‌های توسعه‌یافته، بسیاری از آن‌ها سعی دارند تا بدون ورود مستقیم به بحث بهره‌برداری از فناوری، آن را در سیستم پتنت به ثبت رسانیده و سپس، حق بهره‌برداری از آن را به شرکت‌های واجد شرایط و علاقه‌مند واگذار نمایند. این استراتژی، به معنای کاهش ریسک تجاری‌سازی و در عین حال، برخورداری از یک جریان نقدینگی درخور توجه برای استارت‌آپ‌ها است.
به‌طور کلی، یک شرکت در خصوص دسترسی به فناوری و تبادل آن، سه فرآیند اصلی را پیش روی خود می‌بیند:
- توسعه درون‌زای فناوری مورد نیاز و ثبت اختراع
- اعطای مجوز بهره‌برداری از پتنت به یک شخص ثالث و علاقه‌مند به بهره‌برداری از فناوری
- خریداری حقوق و یا اخذ مجوز بهره‌برداری از فناوری‌های پتنت‌شده دیگران
گفتنی است که رویکرد آخر، یعنی اخذ حقوق مالکیت فکری یک فرد یا شرکت دیگر، معمولاً برای شرکت‌های صنعتی و بزرگ صادق بوده و دانشگاه‌ها و استارت‌آپ‌ها، به دلیل عدم وجود توانمندی‌های فناورانه برای ورود به حوزه بهره‌برداری و نیز محدودیت‌های بودجه‌ای، به آن ورود نمی‌کنند. اما استثنائاتی هم برای این موضوع وجود دارد. استارت‌آپ‌ها نیز می‌توانند برای دسترسی به منابع متعدد سبد مالکیت فکری دانشگاه‌ها، سازمان‌های تحقیقاتی و حتی نهادهای بزرگ دولتی مانند ناسا اقدام کنند. اما از آنجاکه به‌طور معمول، ارزش کلی یک سبد پتنت، از تعداد کمی از پتنت‌های باارزش و کلیدی موجود در آن به دست می‌آید، انتخاب پتنت‌های مناسب یا حتی دسترسی به آن‌ها، برای استارت‌آپ‌ها کار ساده‌ای نیست. به عبارت بهتر، اخذ مجوز بهره‌برداری از حقوق مالکیت فکری، برای استارت‌آپ‌ها کاری پیچیده است که این پیچیدگی، هم از محدودیت‌های مالی و هم دشوار بودن شناسایی پتنت‌های ارزشمند ناشی می‌شود.
اخذ مجوز بهره‌برداری در استارت‌آپ‌ها
در یک استارت‌آپ، پول همیشه یک نیاز اصلی است. محدودیت‌های مالی، مانعی بزرگ برای تملک دارایی‌های فکری مورد نیاز و یا اخذ مجوز بهره‌برداری از آن‌ها می‌شود و همین مسئله، پیشبرد اهداف استارت‌آپ را در برخی از حوزه‌های فناورانه، با چالشی جدی روبرو می‌نماید. اما اگر قادر به انجام این کار بلندپروازانه شوید، هنگام معرفی کسب‌وکار و ایده خود به سرمایه‌گذاران بالقوه، یک برگ برنده ارزشمند در دست خواهید داشت. باید به این نکته کلیدی توجه نمایید که اولین مانع برای ورود به یک بازار جدید، آن هم برای شرکت‌های کوچک‌تری که تلاش دارند محصولی مشابه با محصولات موجود در بازار را عرضه نمایند، نقض مالکیت فکری رقبا است. بنابراین، اخذ مجوز بهره‌برداری از پتنت‌هایی که از آن‌ها استفاده شده است، به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که مانع جدی بر سر راه تجاری‌سازی ایده وجود ندارد.
در ارتباط با اخذ مجوز در استارت‌آپ‌ها، برخی ملاحظات ضروری وجود دارد که عدم توجه به آن‌ها، می‌تواند مشکلات بزرگی ایجاد کند. به‌طور خاص، تیم‌های فناور بی‌تجربه و جوان، پتنت‌ها را مجموعه‌ای از اسناد حقوقی پیچیده می‌دانند که هضم آن‌ها کمی دشوار است. اما کنترل دقیق فناوری اصلی و هم‌ترازی آن با اهداف توسعه‌ای شرکت، ستون و مبنای همه چیزهایی است که شرکت به دنبال آن می‌باشد. بنابراین، توجه به عناصر زیر ضروری است:
1. کیفیت پتنت: کیفیت پتنت، مهم‌ترین عاملی است که باید به آن توجه نمود. پتنت، چیزی بیشتر از محافظت صرف از یک فناوری جالب بوده و تا زمانی که بر سطوح اولیه ریسک‌های فناوری و بازار غلبه نکند، صرفاً یک ارزش نظری دارد. از این منظر، دقت در پتنتی که باید مجوز بهره‌برداری از آن دریافت شود، بسیار مهم خواهد بود.
2. مستندسازی پتنت: تدوین و آماده‌سازی اسناد پتنت، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی‌که سند ثبت اختراع بیش از حد محدود بوده و یا بالعکس، بسیار گسترده نوشته شود، به آسانی می‌توان آن را دور زد و یا به چالش کشید. تحقیق کافی در مورد پتنت‌های قبلی در حوزه فناوری مورد نظر، به شما کمک می‌کند تا پتنت را از منظر اسناد ثبت اختراع مورد ارزیابی قرار داده و سپس نسبت به اخذ مجوز بهره‌برداری از آن اقدام نمایید.
3. موقعیت و بازار: کشورهای مختلف، متناسب با نیازمندی‌ها و سیاست‌گذاری‌های خود، سیستم‌های پتنت نسبتاً متفاوت و سطوح سختگیری متفاوتی دارند. از این رو، در صورتی‌که به دنبال تملک یک پتنت در قالب موافقت‌نامه اخذ مجوز هستید، ارزیابی انطباق آن با طرح کسب‌وکار و استراتژی عرضه به بازار، اهمیت بسیار زیادی دارد. دریافت مجوز بهره‌برداری از پتنت برای یک بازار غیرمرتبط، مصداق کامل اتلاف هزینه خواهد بود. علاوه بر این، با توجه به این‌که طول عمر یک پتنت (با لحاظ شرایط نگهداری و تمدید اعتبار) محدود است، باید در نظر داشت که ارزش آن با گذشت زمان، کاهش می‌یابد.
4. نقض مالکیت فکری: هدف از ثبت اختراع یا اخذ مجوز بهره‌برداری، محافظت از فناوری مورد نظر است. برای اعلام نقض اختراع توسط رقبا، باید آن را اثبات کنید. هر چه ساده‌تر بتوانید این موضوع را اثبات کنید، دفاع از اختراع و کسب‌وکار شما ساده‌تر خواهد بود.
اولین گام، انعقاد یک قرارداد اخذ مجوز با مالک پتنت است. مطمئن شوید که قرارداد با لحاظ تمامی جنبه‌های حقوقی و فنی آماده شده است، چرا که پس از توافق نهایی، اصلاح آن در طول مسیر بسیار دشوار خواهد بود. شاید در ابتدای کار و در حالی که هنوز محصولتان آماده نشده و در بازار حضور نیافته‌اید، آن‌چنان مهم نباشد. اما وقتی کسب‌وکار شما رشد کرد و با موفقیت همراه شد، همین قرارداد اولیه، برای مذاکره جهت تملک کامل دارایی فکری بسیار ارزشمند خواهد بود. به‌عنوان مثال، در صورتی که مالک پتنت، همچنان تحقیق‌و‌توسعه بر روی فناوری مذکور را ادامه داده و احتمال ایجاد دارایی‌های فکری جدید از سوی وی وجود داشته باشد، ایده خوبی است که حق بهره‌برداری از برخی حقوق آتی را هم تضمین کنید. همچنین سعی کنید یک جداسازی آشکار و شفاف بین مالکیت دارایی‌های فکری شخص ثالث و مالکیت فکری خود ایجاد کنید. به عبارت دیگر، از آنجا که توسعه‌های آتی بعضاً با مشارکت طرفین صورت گرفته یا در قرارداد قبلی دیده شده است، در نتیجه برای توسعه‌های آتی، لزوماً نیاز به پرداخت کل حق لیسانس را نخواهید داشت.
به این مسئله کلیدی هم توجه نمایید که یک مجوز مالکیت فکری انحصاری، حتی برای یک دوره محدود، بسیار ارزشمند است. این امر، به‌ویژه اگر پتنت به یک استاندارد در صنعت تبدیل شود (پتنت‌های ضروری استاندارد)، شما را به یک بازیگر کلیدی در بازار مبدل می‌نماید.
مرجع: «Forbes»
هنوز نظری وارد نشده است!
نظر خود را ارسال نمایید
پست الکترونیکی شما انتشار پیدا نمی کند.