ایجاد تفکر خلاق به کمک تکنیک اسکمپر

مقدمه

اگر کارآفرین هستید و یا در یک کسب‌وکار نسبتاً بالغ و تثبیت یافته مشغول به کارید، احتمالاً با شرایطی مواجه شده‌اید که اگرچه سازمان در پی تغییراتی در خدمات و محصولات و یا بهبود آن‌ها است، اما هیچ ایده جدیدی وجود ندارد. همه در تلاشند تا به نحوی اوضاع را تغییر داده و مثلاً با خطرات ناشی از حضور یک رقیب تازه‌نفس در بازار، مقابله کنند. با این حال، هر چه بیشتر جستجو می‌کنیم، کمتر به نتیجه می‌رسیم.

این اوضاع، ممکن است برای یک استارت‌آپ هم پدید آید؛ ایده‌ای در ذهن دارید و پس از تلاش‌های فراوان و گرد هم آوردن تیمی جوان و باانگیزه، به سختی مشغول توسعه فنی و آماده‌سازی نمونه‌های اولیه محصول هستید. ناگهان، با یک چالش عملکردی در فناوری یا محصول اولیه مواجه شده و یا این‌که بازخوردهای جالبی از مشتریان بالقوه دریافت نکرده‌اید. از آن بدتر، یک استارت‌آپ دیگر، محصولی شبیه به آنچه در ذهن شما است را زودتر به بازار عرضه می‌کند. در تمامی این حالات، دو گزینه پیش رویتان وجود دارد: 1) زانوی غم به بغل گرفته و شکست خود را بپذیرید. 2) از پای ننشسته و با نوآوری و خلاقیت، خودتان و کسب‌وکارتان را از این وضعیت برهانید.

به نظر می‌رسد که گزینه دوم جذاب‌تر است! اما چگونه می‌توان یک ایده جدید برای تغییر و بهبود محصول یا خدمت پیدا کرد؟ آیا ایده‌پردازی کار آسانی است؟ آیا یک تکنیک یا دستورالعمل مشخص برای نوآوری ساختارمند و مرحله به مرحله وجود دارد؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تکنیک‌های خلاقیت و طوفان فکری، گزینه‌های مناسبی برای رهایی از چالش پیش‌گفته خواهند بود. از جمله این ابزارها، تکنیک اسکمپر (SCAMPER) است که با ترغیب کردن شما به جستجوی راهی برای بهبود محصول یا خدمات فعلی، مسیر فکری را به سمتی هدایت می‌کند که ایده‌ای جدید برای محصولات و خدمات خلق شود. در این مقاله، به معرفی و چگونگی استفاده از این تکنیک جالب خواهیم پرداخت.

تکنیک اسکمپر را چگونه پیاده‌سازی کنیم؟

تفکر خلاق و حل مسئله، بخش‌های کلیدی در فرآیند طراحی و تبدیل ایده‌ها به نوآوری می‌باشند. یکی از روش‌های موفق مورد استفاده در تفکر خلاق، تکنیک اسکمپر است که در کنار سایر ابزارهایی نظیر طوفان فکری معکوس (Reversed Brainstorming)، مدل تفکر هورسون (Hurson’s Thinking Model)، شش کلاه تفکر (Six Hats of Critical Thinking) و بازی لگو (Lego Serious Play)، به تحقق این هدف کمک می‌کند. اساس و پایه اصلی این تکنیک بسیار ساده و کاربردی، بر این ایده استوار است که آنچه جدید است، در واقع اصلاح چیزهای قدیمی موجود در اطراف ما است. امبروس بیرس (Ambrose Bierce)، نویسنده و روزنامه‌نگار آمریکایی می‌گوید: «هیچ چیز جدیدی در زیر روشنایی روز وجود ندارد، اما چیزهای قدیمی زیادی هستند که ما از آن‌ها بی‌خبریم».

اسکمپر، برای اولین بار توسط باب ابرل (Bob Eberle)، برای پاسخگویی به سؤالات هدفمندی معرفی شد که به حل مشکلات کمک نموده یا خلاقیت را در طول جلسات طوفان فکری بر می‌انگیزد. روش کار بدین صورت است که هفت نوع سؤال با موضوعات مشخص، در مورد محصول یا خدمت مطرح شده و سعی می‌کنیم تا به آن‌ها پاسخ دهیم. این فرآیند پاسخگویی، موجب می‌شود تا هم محصولات و خدمات تا حدی بهبود یابند و هم ایده‌هایی برای توسعه محصولات و خدمات جدید خلق ‌شود. گفتنی است، اگرچه این باب ابرل بود که سؤالات را دسته‌بندی نموده و آن را اسکمپر نامید، اما نخستین فردی که از این پرسش‌ها استفاده کرد، الکس آزبورن (Alex Osborn)، مبتکر و ابداع‌کننده تکنیک طوفان فکری بود.

تکنیک «SCAMPER»، مخفف واژه‌های زیر است:

جایگزین کردن (Substitute)
ترکیب کردن (Combine)
تطبیق دادن و سازگار کردن (Adapt)
تغییر دادن و اصلاح کردن (Modify)
استفاده برای کاربرد دیگر (Put to Another Use)
حذف کردن (Eliminate)
معکوس یا وارونه کردن (Reverse)

این واژه‌ها، به هفت تکنیک و رویکرد ضروری در جلسات تفکر خلاق اشاره می‌کنند و از این منظر، تکنیک اسکمپر راهکاری برای کمک به ایده‌پردازی در جلسات طوفان فکری است. در ادامه، هر یک از این هفت گام کلیدی را بیان خواهیم کرد.

الف) جایگزین کنید:

تکنیک جایگزینی بر روی قطعات موجودی در محصول، خدمت یا راه‌حل تمرکز نموده که قابل جایگزینی می‌باشند. به این فکر کنید که چه چیزهایی در محصول، خدمت یا فرآیند مدنظر شما، قابل تغییر و جایگزینی است.