مقدمه

امروزه از نانو فناوری در طیف وسیعی از محصولات و خدمات فناورانه استفاده می‌شود. صنایع دارویی و پزشکی، کشاورزی، بسته‌بندی، الکترونیک و خودرو، از بخش‌هایی هستند که بیشترین کاربرد فناوری‌های نانویی را به خود اختصاص داده‌اند. بدیهی است که هر چه استقبال از محصولات و فناوری‌های نانویی افزایش می‌یابد، شرکت‌های بیشتری هم برای استفاده از این فرصت و بدست آوردن بخشی از بازار بزرگ و جذاب آن تلاش می‌کنند. استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا، با تکیه بر ایده‌های جدید و نوآورانه و تلاش برای غلبه بر محدودیت‌های پیرامونی (جذب سرمایه، تیم‌سازی، توسعه فنی، بازاریابی و فروش و ...) به این حوزه ورود نموده و برای رسیدن به موفقیت تلاش می‌کنند. در این نوشتار، مروری اجمالی بر استارت‌آپ «Advanced Material Development» یا «AMD» به عنوان یکی از استارت‌آپ‌های نانویی موفق خواهیم داشت.

«AMD»، یک شرکت پیشرو در علوم پیشرفته است که با همکاری دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، کاربردهای متنوعی برای مواد و فناوری‌های نانویی در حوزه‌های مختلف توسعه می‌دهد. محصول کلیدی و استراتژیک این کسب‌وکار نوپا، نوعی فناوری پلتفرمی مرتبط با نانو مواد دو بعدی است که در زمینه‌هایی همچون سنسورهای پیشرفته، کامپوزیت‌ها، فتونیک، پوشش‌ها و فناوری‌های ضد جعل و تقلب (nMark) کاربرد دارد.

«AMD» در یک نگاه

یکی از چالش‌های بزرگ و کلیدی در اکوسیستم نوآوری، محدودیت‌های گوناگون هر یک از بازیگران است، به طوری که اگر محصول نهایی را همچون یک سیستم پیچیده در نظر بگیریم، هر یک از اجزا و قطعات آن در اختیار یکی از بازیگران خواهد بود. در چنین شرایطی، تنها راهکار عملی برای توسعه و تجاری‌سازی سریع ایده‌های فناورانه، همکاری این بازیگران و به اشتراک‌گذاری منابع متعلق به آن‌ها است. برای درک بهتر، یک محصول نانویی را در نظر بگیرید که تحقیقات بنیادین آن در یک یا چند دانشگاه و توسط تیمی از محققین صورت گرفته است. این دانشگاه‌ها یا محققین دانشگاهی، در تجاری‌سازی فناوری، بحث فروش و عرضه محصولی متناسب با ویژگی‌های مدنظر مشتریان تخصصی نداشته و ترجیح می‌دهند تا مسئولیت تجاری‌سازی را به یک متقاضی صنعتی آشنا به قواعد بازار و مدیریت کسب‌وکار واگذار کنند. «AMD» دقیقاً بر همین موضوع متمرکز شده و با ایده اتصال بین دانشگاه‌ها به‌عنوان منبع ارزشمند ایده‌های نوین و متقاضیان صنعتی، کار خود را از سال 2017 میلادی آغاز نموده است. هدف این استارت‌آپ، تجاری‌سازی و عرضه محصولات نانویی در حوزه مواد دو بعدی است که با مشارکت دانشگاه‌ها و استفاده فراگیر از ابزار صدور مجوز انجام می‌گیرد.

در وب‌سایت این شرکت آمده است: «ما در تلاشیم تا خصوصیات و ویژگی‌های منحصربه‌فرد نانو مواد را برای ارائه تأثیرات ایمن و پایدار در دنیای واقعی بکار گیریم. با کنترل خصوصیات حرارتی، الکتریکی، مکانیکی و نوری مواد نانویی، ما حسگرها و تجهیزات الکترونیکی پیشرفته‌ای ایجاد می‌کنیم که قوی‌تر، سبک‌تر، ایمن‌تر و پایدارتر باشند. ما در حال حاضر نیازهای اصلی در حوزه‌های حمل‌ونقل و خودرو، خرده‌فروشی، علوم پزشکی و زندگی و دفاع و امنیت را برطرف می‌کنیم. با این وجود، طیف وسیعی از کاربردهای بالقوه در زمینه‌های دیگر هم وجود دارند».

هدف اصلی «AMD»، تأمین بودجه و توسعه تحقیقات پیشرفته مواد در دانشگاه‌ها و سایر شرکای تحقیقاتی است. هسته اصلی این قابلیت‌های فناورانه، در دانشگاه ساسکس (University of Sussex) و تحت هدایت آلان دالتون (Alan Dalton)، محقق مشهور جهان در حوزه نانو مواد شکل گرفته است. وی با همراهی یک تیم بیست نفره از محققین و دانشجویان دکتری، بر روی ایده‌های خود در زمینه توسعه کاربردهای نانو مواد دو بعدی کار می‌کند. «AMD» همچنین از فعالیت‌های تحقیق و توسعه‌ای در دانشگاه ساری (University of Surrey) به سرپرستی دکتر ایزابلا جورویچ (Izabela Jurewicz) و دانشگاه تگزاس (University of Texas) تحت نظر دکتر محمد مانیروزامان (Maniruzzaman) پشتیبانی می‌کند.

یکی دیگر از جنبه‌های منحصربه‌فرد مدل کسب‌وکار «AMD»، توجه به مسئولیت‌های اجتماعی و ‌زیست محیطی است. فرهنگ ‌سازمانی این شرکت تازه تأسیس، مبتنی بر تغییرات مثبت و ماندگار در جهان  است که از طریق سرمایه‌گذاری و توسعه فناوری‌های نوآورانه نانویی مرتبط با چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی مهم صورت می‌گیرد. از این منظر، «AMD» بودجه‌های تحقیقاتی را با کمک شرکای صنعتی خود تأمین نموده و محصولی را تولید می‌کند که تأثیر مثبتی بر محیط‌زیست داشته و در عین حال، ایمنی و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.

محصولات و خدمات

همان‌طور که اشاره شد، «AMD» بر یک پلتفرم فناورانه پردازش مواد نانویی دو بعدی متمرکز بوده که در صنایع و بخش‌های مختلفی کاربرد دارد. مهم‌ترین این کاربردها به شرح زیر است:

1. «nMark»: نوعی فناوری برای مقابله با جعل مارک‌های تجاری که می‌تواند امنیت و اصیل بودن زنجیره تأمین محصولات را تضمین کند. در این فناوری جالب و ارزشمند، از امضای نوری مواد نانویی (جوهرهای خاص نانویی با امضای نانوسکوپی منحصربه‌فرد) استفاده شده که علاوه بر غیرممکن نمودن مهندسی معکوس و جعل مارک‌های تجاری، ردیابی محصولات در طول زنجیره تأمین را ممکن می‌سازد.

2. «RFiD» سبز: از دیرباز، علاقه‌مندی فراوانی برای جایگزینی فلزات و مواد پلاستیکی در دستگاه‌های سامانه بازشناسی با امواج رادیویی  (Radio Frequency Identification-RFiD) وجود داشته که به لطف نوآوری جدید «AMD»، می‌توان به تحقق آن امیدوار بود. این شرکت، نوعی جوهر مبتنی بر کربن در ترکیب با بستر کاغذی تولید نموده که اثرات زیست‌محیطی برچسب‌های «RFiD» را به شدت کاهش می‌دهد. انعطاف‌پذیری این محصول، امکان استفاده در داخل پارچه‌ها و بسته‌بندی‌های مختلف را فراهم نموده و در عین حال، ویژگی شستشوی جوهر و استفاده مجدد از آن، می‌تواند هزینه را به شدت کاهش دهد.

3. تجهیزات الکترونیکی انعطاف‌پذیر: در بسیاری از موارد، نیاز به مدارها و تجهیزات الکترونیک چاپی انعطاف‌پذیر بوده که به لطف جوهرهای مبتنی بر نانو ذرات ابداعی «AMD» امکان‌پذیر شده است.

4. «AMD Motorsport EMI»: خودروهای مسابقه‌ای فرمول یک، با انواع تداخل الکترومغناطیسی (EMI) مواجه می‌باشند که می‌تواند دقت سنسورهای آن‌ها را کاهش داده و عملکردشان را تحت تأثیر قرار دهد. پوشش گرافنی «AMD»، یک نانو پوشش فوق سبک و بسیار نازک است که می‌تواند چالش‌های ناشی از تداخل الکترومغناطیسی سیستم‌های الکتریکی خودروهای فرمول یک را رفع نماید.

5. سیستم‌های دفاع لیزری: این پوشش‌ها که بر اساس کریستال‌های فوتونی و نانو مواد توسعه یافته‌اند، یک راهکار کم‌هزینه و پایدار برای محافظت از چشم، دوربین و حتی هواپیماهای تجاری هستند که در ابتدای امر، برای کاربردهای نظامی و جنگ‌های نامتقارن توسعه یافت.

6. حسگر گاز فوتونیک: این سنسورها، با رصد واکنش آنزیم‌های تعبیه شده در تجهیزات سربازان، امکان شناسایی شرایط خاص شیمیایی، بیولوژیکی و هسته‌ای را فراهم می‌کند.

7. مدیریت امضاء و استتار دیجیتال: یکی از نیازهای بالقوه و رو به افزایش نظامی، استتار دیجیتال برای پنهان‌سازی و شناسایی دارایی‌ها و اطلاعات ارزشمند است که با استفاده از گرافن و طراحی نوعی خازن الکترولیتی فوق‌العاده نازک امکان‌پذیر شده است. این فناوری، در قالب امضای حرارتی، دسترسی به اطلاعات و دارایی‌های ارزشمند نظامی را قابل‌کنترل می‌کند.

8. ارزیابی سلامت کامپوزیت‌های نظامی: از آنجا که کامپوزیت‌ها به‌طور گسترده‌ای در سیستم‌های دفاعی نظیر وسایط نقلیه بدون سرنشین استفاده می‌شوند، ارزیابی صدمات ناشی از ضربه و فشار بر این کامپوزیت‌ها بسیار مهم خواهد بود. «AMD» از مواد دو بعدی گرافنی برای تحلیل ساختار کامپوزیت و سلامت آن استفاده نموده که علاوه بر حساسیت بسیار بالا، کیفیت و طول عمر تجهیز را افزایش می‌دهد.

9. مهندسی بافت انسانی: ایده استفاده از گرافن در مهندسی بافت غضروف و قلب، یکی از کاربردهای نوظهور پزشکی است که از سوی «AMD» دنبال می‌شود.

10. پلتفرم‌های پیشرفته دارورسانی: «AMD» نوعی پلتفرم دارورسانی به نام «CoM3D» توسعه داده که علاوه بر خواص درمانی در بیماری‌های عفونی، آسم و آلرژی، امکان ارسال دقیق و هدفمند آنتی‌بیوتیک‌ها برای مقابله با انواع ویروس، باکتری و قارچ و همچنین توسعه واکسن‌های مختلف را فراهم می‌آورد.   

استراتژی‌های مالکیت فکری

حرکت در لبه دانش و تمرکز بر ایده‌های نوآورانه، موجب شده تا حفاظت از دارایی‌های فکری در صدر اولویت‌های «AMD» قرار گیرد. این شرکت، همانند بسیاری از شرکت‌های فناور، سیستم پتنت را یک ابزار کارآمد برای حفاظت مؤثر از فناوری‌های خود می‌داند، به‌طوری که تاکنون پتنت‌های متعددی از سوی این شرکت به ثبت رسیده و منتشر شده است. یکی از پتنت‌های کلیدی این شرکت، پتنتی با شماره «1800249.2» است که در ژانویه 2018، در دفتر مالکیت فکری انگلیس به ثبت رسیده است. این پتنت، به جوهرهای نانویی برای پوشش‌های عملکردی خاص می‌پردازد. علاوه بر پتنت فوق، مجموعه‌ای از دارایی‌های فکری در قالب قراردادهای صدور مجوز اخذ شده‌اند.

لازم به تأکید است، مدل کسب‌وکار «AMD» مبتنی بر مشارکت و همکاری فناورانه با دانشگاه‌ها و عرضه فناوری در قالب صدور مجوز، باعث شده تا استفاده از حقوق مالکیت فکری به یک الزام بسیار کلیدی مبدل شود.  

جذب سرمایه

با توجه به حوزه فعالیت‌های «AMD» و نیاز به سرمایه‌گذاری‌ها و تأمین مالی پروژه‌های تحقیق و توسعه‌ای دانشگاهی، بحث جذب سرمایه در صدر اولویت‌های مدیران این استارت‌آپ قرار دارد. بنا بر بررسی‌های صورت گرفته، مجموع سرمایه جذب شده توسط «AMD»، برابر با 750 هزار یورو بوده که در ژوئن سال 2018، در قالب سرمایه‌گذاری بذر جذب گردیده است. از جذب سرمایه‌های بعدی این استارت‌آپ، اطلاعات خاصی در دست نیست. البته، به نظر می‌رسد که با توجه به برخی قراردادهای محرمانه  با وزارت دفاع انگلیس و همچنین فروش فناوری مبتنی بر صدور مجوز، جریان درآمدی قابل‌توجهی به سمت این شرکت سرازیر شده که کفاف سرمایه‌گذاری‌های فناورانه بعدی را داده است.