مقدمه

کارآفرینی، دنیای جالب و هیجان‌انگیزی است، آنقدر که عده‌ای می‌گویند کسی که لذت کارآفرینی را تجربه کند، همیشه یک کارآفرین باقی خواهد ماند. احتمالاً داستان‌های زیادی از کارآفرینان موفق و مشهوری شنیده‌اید که چندین و چند شرکت را پشت سر هم راه‌اندازی کرده و در کنارش، ایده‌های زیادی را تحت حمایت و پشتیبانی خود قرار داده‌اند. این سؤال پیش می‌آید که چرا این‌گونه است؟ روال کاری کارآفرینان سریالی به چه صورت است و چگونه می‌توانند خروجی موفق شرکتشان را تجربه کنند؟

در این نوشتار، استراتژی خروج از استارت‌آپ و موفقیت در این امر، در قالب یک فرایند گام به گام و مرحله به مرحله بیان می‌گردد. این چهارچوب، شامل هشت گام کلیدی است که به‌طور خاص، برای کارآفرینان و بنیان‌گذارانی که توانسته‌اند شرکت نوپای خود را به درجه‌ای از موفقیت رسانیده و حالا در پی خروج از آن هستند، مفید خواهد بود.

استراتژی خروج؛ فاکتوری کلیدی در موفقیت استارت‌آپ

منطقاً یک کارآفرین و صاحب ایده، تلاش می‌کند تا استارت‌آپ خود را موفق ساخته و با توسعه و عرضه محصول نهایی به بازار، مقیاس فعالیت‌های خود را افزایش دهد. تصور عمومی این است که کسب‌وکار ایجاد شده، تا پایان در مرکز توجهات بنیان‌گذار قرار گیرد، همچون فرزندی نوپا که متولد شده، راه افتاده و کم‌کم بزرگ می‌شود. با این حال، آنچه در اکوسیستم استارت‌آپی رخ می‌دهد، کمی متفاوت است. کارآفرینان واقعی، بی‌صبرانه منتظر می‌مانند تا به محض تجاری‌سازی ایده و موفقیت در بازار، از استارت‌آپ خارج شده و ماجراجویی جدیدشان را با راه‌اندازی کسب‌وکاری متفاوت و تلاش برای تجاری‌سازی یک ایده فوق‌العاده دیگر، آغاز نمایند. البته اغلب کارآفرینان، این مسئله را به زبان نمی‌آورند، اما در ذهن بسیاری از آن‌ها چنین واقعیتی موج می‌زند. کارآفرینان نوآور و خلاق، از شرکت‌های ساختاریافته که همه چیزشان روی روال مشخصی پیش می‌رود، بیزارند. آن‌ها عاشق مسائل حل نشده، چالش‌های ناگهانی و دست و پا زدن برای حل آن‌ها با استفاده از یک نوآوری انقلابی هستند. باید به آن‌ها حق داد که در گذر زمان و موفقیت استارت‌آپ، فیلشان هوای هندوستان کرده و به فکر ایده‌های جدید بیفتند.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران هم خواستار خریداری شدن استارت‌آپ‌های تحت پوشش توسط سایر شرکت‌ها، به‌ویژه شرکت‌های بزرگ و یا عرضه عمومی سهام آن‌ها هستند. این کار، می‌تواند بازده سرمایه‌گذاری صورت گرفته که شاید چند سال هم بلوکه شده است را به یک‌باره در اختیارشان قرار دهد. فارغ از این‌که بنیان‌گذاران به دنبال ایده‌ای جدید هستند یا این‌که سرمایه‌گذاران برای تعیین تکلیف استارت‌آپ به آن‌ها فشار می‌آورند، داشتن یک استراتژی خروج مشخص برای استارت‌آپ، یک اصل کلیدی و تغییرناپذیر محسوب می‌شود.

برای آن‌که بتوان خروجی موفقیت‌آمیز از استارت‌آپ داشت، باید به موارد هشت‌گانه زیر توجه نمود.

1. وقتی کارتان را شروع می‌کنید، به پایان بازی هم فکر کنید.

مدیریت یک شرکت بالغ و ساختاریافته، با اداره یک استارت‌آپ تازه تأسیس متفاوت است. اغلب مؤسسین استارت‌آپی، دوست ندارند که وقتشان را با فرآیندهای تکراری، گزارشات حقوقی، قوانین و مقررات پیچیده و ملال‌آور و از همه مهم‌تر، سهامدارانی تلف کنند که فقط به بازگشت سرمایه خود می‌اندیشند. آن‌ها تنها به توسعه فنی ایده و تولید محصول نهایی به‌عنوان تجلی و نماد یک خلاقیت ذهنی می‌اندیشند و همین برایشان کفایت می‌کند.

با این وجود، با گذشت زمان و ورود به فاز تجاری‌سازی، این صاحبان ایده خلاق و فراری از سازوکارهای اداری ملال‌آور، خود را گرفتار در اقیانوسی از موارد حقوقی و دست‌وپنجه نرم کردن با سهامداران می‌یابند. این گرفتاری، سردرگمی عجیبی برایشان پدید می‌آورد، چرا که اصلاً خود را برای آن‌ها آماده نکرده‌اند. اگر صاحب ایده‌ای جدید هستید و به آغاز یک کارآفرینی و ماجراجویی استارت‌آپی می‌اندیشید، پیش از آن‌که بازی را آغاز کنید، به پایان آن هم فکر کنید!

2.مقاصد شخصی و زمان‌بندی رسیدن به آن‌ها را مشخص کنید.

برای داشتن یک استراتژی خروج موفق، اول از همه بایستی اهدافتان را شفاف و روشن بیان کنید. در ذهنتان مشخص کنید که قرار است چه میراثی از خود به یادگار بگذارید. خروج از استارت‌آپی که آغاز کرده‌اید، نقطه پایان مسیر شما نخواهد بود و شاید آغازی برای کارهای بزرگ‌تر باشد. این کارهای بزرگ‌تر، وابسته به نوع نگاه شما به زندگی است و می‌تواند هم از منظر کسب‌وکار و هم از منظر سایر ابعاد اخلاقی و اجتماعی، حائز اهمیت باشد.

بیل گیتس، کارآفرین مشهور و بنیان‌گذار مایکروسافت را در نظر بگیرید. وی پس از سال‌های فعالیت تجاری موفق، هم‌اکنون به فعالیت‌های بشردوستانه روی آورده که احتمالاً بر مبنای یک چشم‌انداز ذهنی از آنچه قرار است در زندگی انجام دهد، آغاز شده است. خودتان را دست کم نگیرید، شاید طرح خلاقانه بعدی شما، برای تغییر جهان باشد. البته بهتر است که در این زمینه، با یک مشاور باتجربه هم مشورت کنید تا استراتژی خروجتان واقع‌بینانه باشد!

3. معیارهای ارزیابی کسب‌وکار نوپای خود را تعیین کنید.

بنیان‌گذاران استارت‌آپی، معیارهای عملیاتی و فنی زیادی برای کار خود در نظر می‌گیرند، اما اگر قصد دارید که در نهایت از این استارت‌آپ خارج شوید، فاکتورهای دیگری را هم باید در نظر بگیرید. از همان ابتدا، به این موضوع فکر کنید که سهامدار یا خریدار کسب‌وکار شما، هنگام تملک آن به چه معیارهایی فکر می‌کند، آن را چگونه ارزیابی می‌کند و چه چیزی می‌تواند ارزش کسب‌وکارتان را در نظرش بالاتر ببرد.

برای شروع کار، این نکته را در نظر بگیرید که باید فرهنگی در شرکتتان جاری شود که بدون حضور شما هم، بتواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد. بدترین ویژگی از نظر خریدار بالقوه کسب‌وکار شما، شرکتی است که کاملاً به شما وابسته است.

4. ارزش و قابلیت فروش کسب‌وکارتان را مشخص کنید.

حتی اگر هیئت‌مدیره رسمی ندارید، بهتر است از مشاورین قابل اعتماد و باتجربه‌ای بهره بگیرید تا به شکل مستمر و به دور از هر گونه تعصب نسبت به کسب‌وکار استارت‌آپی، نقاط ضعف و قوت آن را به همراه شاخص‌های عملکردی (مالی، عملیات، فروش، منابع انسانی و ...)، ارزیابی نموده و بازخورد واقع‌بینانه‌ای از چشم‌انداز بیرونی ارزش فعلی شرکت به شما ارائه دهند. این بازخوردها را به‌عنوان منابع داده بسیار ارزشمند در نظر بگیرید و سعی کنید تا در جهت رفع نقاط ضعف و افزایش ارزش شرکت خود اقدام نمایید.

5. با خریداران بالقوه ارتباط برقرار کنید.

بهترین شیوه فروش استارت‌آپ، فروش تدریجی آن است. در این حالت، خریدار از طریق روابط رسمی و غیررسمی، به تدریج شما را شناخته و با ویژگی‌های متمایز استارت‌آپ شما آشنا می‌شود. منتظر یک شرایط حاد و اضطراری در زندگی شخصی یا کاری خود نباشید، تا به یک‌باره خریداری ایده‌آل و اسرارآمیز جلوی شما سبز شده و با خریداری شرکتتان، مشکلات تجاری شما را حل نماید. در کنار توجه به خریداران بالقوه، همواره بحث مالیات و پرداخت دیون قانونی شرکت را در اولویت قرار دهید. این موضوعی است که هر خریداری نسبت به آن حساس خواهد بود.

6. فرآیندهای کسب‌وکار و پایگاه مشتریان خود را توسعه دهید.

یکی از اصول کلیدی خروج موفق از استارت‌آپ، تضمین پایداری کسب‌وکار و توسعه فرآیندهای منسجم و یکپارچه در حوزه‌های مختلف است. با عرضه محصول به بازار و ایجاد جریان‌های درآمدی، دست شما برای توسعه و بهبود فرآیندهای کاری باز شده و پایداری شرکت افزایش می‌یابد. به سبد مشتریان خود، توجهی ویژه داشته باشید، چرا که مهم‌ترین منبع درآمدی شما و همچنین منبع بازخورد از وضعیت کسب‌وکار، همین مشتریان بالقوه و بالفعل هستند.

همچنین سعی نمایید که یک برنامه‌ریزی مدون برای حفظ استعدادها در تیم‌های کاری داشته باشید. هنگام خروج از استارت‌آپ، باید مطمئن باشید که روال کار تغییر نکرده و امور به نحو احسن انجام می‌گیرد. از آنجا که کارکنان دانشی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع شرکت‌ها مطرح هستند، هرگونه حرکت ناگهانی بدون توجه به اثرات آن بر استعدادهای کاری، تمامی برنامه‌های شما برای توافق با خریداران را بر هم خواهد زد.

در مجموع، واکنش مشتریان، تأمین‌کنندگان و کارکنان در زمینه خروج از استارت‌آپ را در نظر بگیرید و سعی کنید که بیشترین آرامش خطر و اطمینان را در همه این گروه‌ها ایجاد کنید.

7. یک بانک اطلاعاتی قوی و یک ارائه خوب داشته باشید.

قبل از هر گونه اقدام از پیش برنامه‌ریزی شده برای خروج از شرکت و فروش آن به خریداران بالقوه، داده‌های مناسبی جمع‌آوری کنید که پایداری کسب‌وکار و عملکرد موفق گذشته را به صورت کاملاً مستند نشان دهد. این داده‌ها، می‌توانند مقیاسی برای پیش‌بینی آینده و تضمین عملکرد درخشان در سال‌های آتی ارائه نموده و از این طریق، اعتبار شما در ارزیابی‌های طرف مقابل را افزایش دهد. در این مرحله، کم‌کم به خروج نهایی نزدیک شده‌اید و تمرکزتان باید از مدیریت کسب‌وکار، به سوی این موارد جلب شود. 30 تا 60 درصد زمان خود را به جمع‌آوری داده‌های مناسب و تدوین یک ارائه اثرگذار برای خریدار تخصیص دهید.

8. قبل از این‌که شما را به بیرون هل دهند، خودتان خارج شوید.

خرید و تملک استارت‌آپ از سوی خریدار بیرونی، به نحوی که یک معامله «برد / برد» شکل گیرد، به صورت اتفاقی رخ نمی‌دهد. در این بین، بیشترین نقش در خروج موفق را خود کارآفرین استارت‌آپی بر عهده دارد. به جای آن‌که منتظر رخ دادن اتفاقات و واکنش منفعلانه نسبت به آن‌ها باشید، به شکل کاملاً کنش‌گرایانه، افراد مناسب را در فرآیند انتقال دخیل نموده و هر جا لازم است، اصلاحات مناسب را صورت دهید. سعی کنید وسواس بی‌جا نداشته باشید و جایی که لازم است، عنان کار را در اختیار خریدار قرار دهید. تعلق‌خاطر به کسب‌وکاری که خود بنیان نهاده و به سختی به این نقطه رسانده‌اید، طبیعی است؛ اما اصرار زیاد از حد، می‌تواند نوعی مانع در انتقال موفق کسب‌وکار به خریدار پدید آورد.

در پایان، باز هم بر اهمیت داشتن یک استراتژی خروج مشخص و شفاف برای کارآفرینان استارت‌آپی تأکید می‌کنیم. بنا بر آمار، 87 درصد از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، دارای طرح و استراتژی مشخصی برای خروج از کسب‌وکار نیستند و این بسیار عجیب است. آن‌ها آن‌قدر پشت میزشان می‌مانند تا بازنشسته شوند و دیگر انرژی لازم برای فعالیت را نداشته باشند و یا این‌که به شکلی که مورد انتظارشان نیست، وادار به خروج از شرکت می‌شوند. اگر به دنبال یک زندگی کاری سربلند و موفق هستید، به جای خیال‌بافی‌های بی‌مورد و فکر کردن به آرزوهای دور و دراز، عمل کردن را شروع کنید. اولین قدم، داشتن یک استراتژی خروج از کسب‌وکار فعلی است. شما باید نقشه راه خود برای توسعه استارت‌آپ، خروج از آن و مسیر حرکتی پس از خروج را بدانید.

مرجع: «Forbes»