مقدمه

به لطف ظهور نوآوری‌های جدید و شگفتی نظیری هوش مصنوعی، بلاک‌چین، اصلاح ژنی و فناوری نانو جهان در حال حرکت به سمت‌وسوی جدیدی بوده و با تحولات جدی روبرو شده است. این تغییرات گسترده، از این جهت واجد اهمیت است که تنها یک صنعت یا حوزه فناوری خاص را تحت تأثیر قرار نداده و عملاً تمامی جنبه‌های کسب‌وکار و حتی زندگی شخصی افراد را دستخوش تغییر نموده است. یک مثال ساده، فناوری نانو است که طی سال‌های اخیر، از کشاورزی و الکترونیک گرفته تا پزشکی و حمل‌ونقل را تحت تأثیر خود قرار داده است. کافی است کمی به اخبار دنیای فناوری نگاهی کنید تا حجم سرمایه‌گذاری‌ها و نوآوری‌های تجاری‌ شده نانویی را در صنایع مختلف دریابید. مهر تأیید این روند، بازار رو به رشد فناوری نانو در ایران است. بر اساس آخرین گزارش‌های موجود، حجم فروش محصولات نانویی ساخت ایران در طول سال‌های اخیر، با رشد میانگین سالیانه بیش از 100 درصدی روبرو بوده و در سال 97، به بیش از 25 هزار میلیارد ریال رسیده است.

تجاری‌سازی فناوری‌های پیشرفته‌ای نظیر نانو، با چالش‌ها و پیچیدگی‌های خاصی همراه است که همین مسئله، موجب می‌شود تا شرکت‌های تازه تأسیس و نوپا، با ریسک بالای شکست مواجه شوند. از همین رو، مرور داستان موفقیت استارت‌آپ‌های مرتبط، کمک می‌کند تا کارآفرینان و صاحبان ایده، بتوانند با اطمینان و عزم راسخ‌تری به پیش روند. از این منظر، تجربه شکست‌ها و موفقیت‌های استارت‌آپ‌های فناورانه، همانند نوری است که فضای مبهم و غبارآلود تجاری‌سازی فناوری را کمی روشن می‌سازد.

در این مقاله، شرکت استارت‌آپی «لید اینونت فارما» (LeadInvent Pharma) که از فناوری نانو برای بهبود درمان‌های فعلی سرطان مغز بهره گرفته است، معرفی خواهد شد.

شکل‌گیری شرکتی برای نجات جان انسان‌ها

حتی پس از سال‌ها پیشرفت پزشکی و توسعه ابزارهای درمانی و فناوری‌های دارویی جدید، هنوز هم نام سرطان باعث ایجاد شوک و ترس جدی می‌شود. چنین عکس‌العمل قابل تأملی، به دلایل متعددی بر می‌گردد که از آن جمله، می‌توان به درمان‌های پرهزینه، ضعف نسبی روش‌های درمانی برای مقابله با بیماری و نگرانی مداوم از عود مجدد بیماری اشاره نمود. مطابق با داده‌های مؤسسه ملی سرطان هند (AIIMS) در سال 2016 میلادی، این کشور با 1.7 میلیون مورد جدید سرطان، دست و پنجه نرم نموده که احتمالاً 880 هزار نفر از آن‌ها جانشان را از دست خواهند داد. آمار نگران‌کننده‌ای است که البته با کمک فناوری‌های جدید و از جمله اختراع منحصربه‌فرد «لید اینونت»، می‌توان تا حدی آن را کنترل نمود!

«لید اینونت» که در آمریکا مستقر بوده و شعبه تحقیق و توسعه‌ای هم در هند راه‌اندازی کرده است، با کمک نانوذرات خاص، نوعی ژل درمانی ابداع نموده که می‌تواند سلول‌های سرطانی به جا مانده از جراحی مغز را از بین ببرد. این شرکت نوپا، در سال 2015 میلادی، توسط دکتر پانجاک شارما (Pankaj Sharma)، پرادیپ بهاتناگار (Pradip K Bhatnagar) و سوروجیت بوس (Surojit Bose) تأسیس گردید و در این مدت کوتاه، سعی بر ترکیب فناوری نانو و لیزر برای افزایش کارایی درمان سرطان مغز داشته است.

نکته جالب پیرامون تیم بنیان‌گذار «لید اینونت»، تخصص‌های بسیار متفاوت آن‌ها است. برای مثال، بهاتناگار، بالغ بر 30 سال است که در حوزه دارو و درمان فعالیت دارد و حتی مسئولیت پروژه «Ranbaxy Drug Discovery» را در هند بر عهده داشته است. شارما نیز، مدیریت پروژه «Tech life science» را در دهلی بر عهده داشته است. بوس هم، در زمینه عملیات سوپر کامپیوترها در زیست‌شناسی کامپیوتری و برنامه‌ریزی استراتژیک حوزه دارو و درمان فعالیت داشته است. این همپوشانی بین‌رشته‌ای، خود یکی از فاکتورهای موفقیت «لید اینونت» به شمار می‌آید. البته این شرکت، از شبکه مشاورین گسترده‌ای بهره می‌برد که متشکل از برجسته‌ترین متخصصین از حوزه‌های نانوفناوری، علوم بالینی، زیست‌شناسی سرطان، هورمون درمانی و استراتژی‌های کسب‌وکار بوده که مکملی بر نیازمندی‌های مختلف شرکت در بخش‌های مختلف است.

استراتژی توسعه محصول

نکته جالب پیرامون «لید اینونت»، استراتژی جالب برای توسعه فناوری و تولید محصول است. این استارت‌آپ، به جای تمرکز بر تولید داروهای جدید برای درمان سرطان، بهبود داروهای موجود از طریق فرمولاسیون‌های نانویی را در دستور کار خود قرار داده است. پانجاک شارما، در این خصوص می‌گوید: «ما در حال بررسی راه‌هایی برای بهبود داروهای موجود بودیم. می‌خواستیم ببینیم که برای رسیدن دقیق به سلول‌های سرطانی، آیا می‌توان داروهای موجود را با فرمولاسیون‌های نانویی بهبود داد. در حین تحقیق، دریافتیم که مشکل بزرگ بیماری سرطان، مضرات جانبی روش‌های درمانی است. داروهای فعلی، نه‌تنها تومورهای سرطانی، بلکه سلول‌های سالم بیمار را هم از بین می‌برند. به همین دلیل، تلاش کردیم تا محصولی تولید کنیم که ترجیحاً سلول‌های سرطانی را از بین برده و به سلول‌های سالم آسیبی وارد نکند».

در ژوئن 2015 و طی طوفان سراسری سواحل شرقی آمریکا که برق آن نواحی را به مدت سه شبانه‌روز قطع کرد، شارما و بهاتناگار، مشغول گفتگوی جدی پیرامون چگونگی استفاده از فناوری نانو برای بهبود داروهای موجود بودند. تأسیس «لید اینونت» را می‌توان نتیجه این گفتگوی علمی با انگیزه‌های بشردوستانه دانست که در نهایت، بر درمان بیماری سرطان و تولید نانوژل از بین برنده سلول‌های سرطانی متمرکز شد.

ایده اولیه برای توسعه و تولید نانوژل، از پیچیدگی‌های جراحی مغز آغاز شد. در درمان سرطان مغز، برداشتن تومور به‌عنوان بهترین روش درمانی موجود محسوب می‌شود. با این وجود، یک چالش بزرگ در پیش روی پزشکان قرار دارد؛ برداشتن کامل تومور، ممکن است به سلول‌های سالم مغز آسیب وارد نماید. به همین دلیل، با توجه به احتیاط‌های فراوان و پرهیز از آسیب‌ به سلول‌های سالم، پس از جراحی و برداشتن تومور سرطانی، معمولاً درصد اندکی از سلول‌های سرطانی باقی می‌مانند. در 90 درصد از بیماران، این سلول‌ها مجدداً رشد کرده و طی شش تا هفت ماه، بازگشت بیماری را موجب می‌شوند. از سوی دیگر، سرطان مغز یک بیماری بسیار سخت برای درمان دارویی است. تولید دارو از دو منظر چالش‌برانگیز است: 1) تومورهای سرطانی، حاوی سلول‌هایی هستند که در برابر شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از خود مقاومت نشان می‌دهند و 2) به دلیل سد خونی مغز که هدف آن جلوگیری از ورود مواد مضر موجود در خون به مغز است، تحویل داروی ضد سرطان به مغز بسیار دشوار می‌باشد.

مجموع این دو چالش، باعث شد تا بنیان‌گذاران «لید اینونت»، به فکر تولید ژل جدیدی بیفتند که مستقیماً بافت سرطانی باقی‌مانده پس از جراحی را از بین می‌برد. در این حالت، دیگر پزشکان لازم نیست که نگران سد خونی مغز باشند. محصول نهایی که تحت عنوان «GBGelTM» ارائه شده است، حاوی نانوذرات هوشمندی است که به نور لیزر حساس می‌باشند. آن‌ها با فرکانس مشخصی از نور مادون‌قرمز فعال شده و مولکول‌های اکسیژن ناپایداری را آزاد می‌کنند که می‌تواند سلول‌های سرطانی باقی‌مانده را از بین ببرد. از آن مهم‌تر، ژل به گونه‌ای ساخته شده که سلول‌های سرطانی، آن را بیش از سلول‌های سالم جذب نموده و عملاً این بافت‌های سرطانی هستند که هدف قرار می‌گیرند.

نحوه کار فناوری «لید اینونت»، بدین گونه است که پس از پایان جراحی و برداشتن تقریباً 98 درصد تومور از سوی تیم جراحی، ژل به داخل حفره اسپری می‌شود. با گذشت یک زمان 30 دقیقه‌ای، ژل جذب سلول‌های سرطانی شده و پزشک با استفاده از لیزر فیبر نوری، نانوذرات را فعال می‌کند تا سلول‌های سرطانی باقیمانده را از بین ببرد. این روش، قادر به از بین بردن تمامی سلول‌های مقاومی است که به هر دلیل، از جراحی یا درمان‌های مبتنی بر شیمی‌درمانی یا اشعه درمانی فرار کرده‌اند. بر این اساس، هم احتمال عود مجدد بیماری کاهش یافته و هم فاصله زمانی برای عود مجدد احتمالی را طولانی‌تر می‌کند.

استراتژی درآمدزایی و جذب سرمایه

بنیان‌گذاران این شرکت، در همان ماه‌های نخست راه‌اندازی و طی ارائه طرح کسب‌وکار خود در رویداد استارت‌آپی «SECA» (یک انجمن تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در سوئیس)، موفق به جذب سرمایه بذری معادل 485 هزار دلار شدند.

در گام بعدی، در دسامبر 2016 میلادی، «لید اینونت» موفق به اخذ مجوز بهره‌برداری از یک فناوری پتنت شده مرکز علوم نانوی آمریتا (Amrita Nanoscience Center) شد. گفتنی است که نانوژل ابداعی «لید اینونت»، با مشارکت متخصصین این مرکز ساخته شده و با توجه به پتانسیل تجاری فوق‌العاده، از چتر محافظتی پتنت در آمریکا، اروپا و هند برخوردار است.

بنا بر آنچه در وب‌سایت رسمی این استارت‌آپ درج گردیده، از ژوئن 2020، بنیان‌گذاران جهت تکمیل آزمایشات بالینی و اخذ مجوزهای لازم برای عرضه محصول به بازار، در حال مذاکره با سازمان غذا و داروی هند و آمریکا بوده و امیدوارند که این مراحل را طی 12 تا 18 ماه آینده به پایان برسانند.

از آنجا که آزمایشات بالینی بر روی انسان و تولید محصول تجاری، می‌تواند بسیار پرهزینه باشد، استراتژی تیم استارت‌آپی برای پیشبرد سریع‌تر فرآیند تجاری‌سازی، صدور مجوز بهره‌برداری از دارایی‌های فکری خود به یک شرکت دارویی بزرگ است. این شرکت، به دلایل تجاری، از ذکر دقیق نام سرمایه‌گذاران فعلی خود اجتناب نموده و تنها از برخی سرمایه‌گذاران فرشته از هند و سوئیس نام برده که در توسعه این فناوری، مشارکت داشته‌اند. به نظر می‌رسد که در ماه‌های آتی و جدی‌تر شدن فرایند تولید محصول نهایی، مذاکرات تجاری فشرده‌ای بین «لید اینونت» و سرمایه‌گذاران شکل خواهد گرفت. این مذاکرا،ت متمرکز بر دو فاز کاملاً متفاوت خواهد بود:

• جذب سرمایه جهت ورود مستقیم به فرآیند توسعه و تولید محصول
• صدور مجوز بهره‌برداری از فناوری به یک شرکت دارویی بزرگ و تمرکز بر درآمدزایی از حقوق مالکیت فکری