سه نکته کلیدی مالکیت فکری در استارت‌آپ‌ها
مقدمه
استارت‌آپ‌ها و بنیان‌گذارانشان، در مسیر تبدیل ایده به محصول و تجاری‌سازی آن، با مسائل و چالش‌های فراوانی دست‌به‌گریبان هستند. شما به‌عنوان کارآفرینی که یک کسب‌وکار نوپا و مبتنی بر فناوری تأسیس نموده‌اید، برای آن‌که بتوانید به جریان خلاقیت و ایده‌پردازی خود واکنشی مناسب داشته باشید، نیازمند به‌کارگیری کارکنانی هستید که رشد شما منوط به عملکرد آن‌ها است. علاوه بر این، شما به یک وب‌سایت جذاب، پویا و حرفه‌ای نیاز دارید که اولین قدم مثبت در رشد و توسعه کسب‌وکارتان خواهد بود. یافتن یک فضای مناسب، به‌عنوان دفتر کار، از دیگر مواردی است که در صدر اولویت‌ها و الزامات کارتان قرار می‌گیرد. احتمالاً سرگذشت کارآفرینان موفقی همچون بیل گیتس و استیو جابز را شنیده‌اید. لازم به تأکید است که الزامی برای اینکه همه از یک گاراژ با میزهای قدیمی شروع به کار کنند، وجود ندارد! و در نهایت، مشتریان؛ آن‌ها از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. شما نباید منتظر یک خیر میلیاردر باشید، تا پیش قدم شده و بدون دلیل از شما خرید نماید.
اگر ایده کسب‌وکارتان به گونه‌ای است که در ارتباط و تعامل با محیط کسب‌وکار، موجب نگرانی‌هایی از بهره‌برداری‌های غیرمجاز توسط دیگران گردد، احتمالاً مالکیت فکری در میانه لیست اولویت‌هایتان قرار خواهد گرفت. با این حال، باید در نظر بگیرید که درجه اهمیت مالکیت فکری در کسب‌وکار شما، اگر بیشتر از دیگر اولویت‌هایتان نباشد، کمتر نیست. دارایی‌های فکری کلیدی، به‌عنوان پایه و اساس کسب‌وکار شما، بخش اعظمی از ارزشمندی شرکتتان را تشکیل می‌دهند و به همین دلیل، حقوق مالکیت فکری را می‌توان ستون فقرات کسب‌وکار نام نهاد.
بی‌توجهی به موضوع مالکیت فکری، یک اشتباه رایج در میان کارآفرینان استارت‌آپی است که ناشی از دلایل متعددی از جمله درگیری‌های ذهنی مختلف بنیان‌گذاران در ابتدای راه‌اندازی استارت‌آپ، کمبود منابع و تمرکز صرف بر توسعه ایده و فناوری است. مدیریت و حفاظت از دارایی‌های فکری، فرآیندی است که می‌بایست هم‌زمان با راه‌اندازی کسب‌وکار آغاز شود. پرسش مهم این است که برای مواجه شدن با موضوع مالکیت فکری، باید از کجا شروع کرد؟ در این نوشتار، از زبان «ماری جوئتن»، مدیرعامل شرکت حقوقی «Traklight» و مدیر پیشین «Evolve Law»، با چند راهکار مفید در زمینه مالکیت فکری برای استارت‌آپ‌ها، آشنا خواهیم شد. وی تجارب ۳۰ ساله خود، در زمینه مدیریت مالکیت فکری و کمک به کسب‌وکارهای مختلف برای حفاظت از دارایی‌های فکری را به اشتراک می‌گذارد.
شناسایی
مسلماً شما زمانی که بخواهید قدم در راه حفاظت از دارایی‌های فکری خود بردارید، باید بدانید که از چه چیز می‌خواهید محافظت کنید. در اغلب موارد، این‌طور به نظر می‌رسد که می‌دانیم قرار است از چه چیزی محافظت کنیم. شاید این تصور، در مورد بسیاری از نمونه‌های اولیه محصول و نیز دیگر تولیدات قابل لمس، صادق باشد؛ اما باید بدانید که داشتن این دیدگاه، به معنای آن است که بسیاری از جنبه‌های مالکیت فکری را رها کرده‌اید. یک نشان تجاری که شما برای کسب‌وکار خود خلق می‌نمایید، یک «IP» به شمار می‌رود که می‌تواند نماد شما در افکار عمومی و شاید یکی از ارزشمندترین دارایی‌های شما در آینده باشد. این در حالی است که این مسئله، برای اغلب شرکت‌های نوپا، کم‌اهمیت جلوه می‌نماید. علاوه بر این، حتی تگی که شما برای فروش کالای خود بکار می‌برید و یا محتوایی که در وب‌سایت خود قرار می‌دهید نیز، به‌عنوان یک دارایی فکری قلمداد می‌شود. تمامی این موارد، برای معرفی کالای شما کارایی دارند و اگر مراقب نباشید، همواره ریسک بالایی در استفاده‌های غیرمجاز از سوی دیگران وجود خواهد داشت.
شناسایی دارایی‌های فکری کلیدی، کاری دشوار و یا پرزحمت برای شما نخواهد بود. کافیست پشت میز کار خود بنشینید و در مورد دارایی‌های نوآورانه خود فکر نموده و لیستی از مهم‌ترین آن‌ها تهیه نمایید. این فهرست، می‌بایست شامل تمامی دارایی‌های فکری (حتی آن‌هایی که از آن‌ها استفاده نمی‌کنید)، باشد. زمانی که این لیست جامع تهیه شد، به وضعیت هر مورد توجه کنید. آیا تاکنون پتنت‌ها، نشان‌های تجاری و حتی کپی‌رایت‌هایی را که برای حفاظت از دارایی‌های فکری ارزشمند خود نیاز دارید، به ثبت رسانده‌اید؟ این کار، اولین مرحله و یک گام بسیار ساده و در عین حال، بسیار مهم، برای حفاظت از دارایی‌های فکری به‌حساب می‌آید.
توجه داشته باشد که اگر ماهیت کسب‌وکار شما به گونه‌ای باشد که نیاز به جذب نیروی کار متعدد و یا قرارداد بستن با پیمانکاران مختلف داشته باشید، این مرحله، یک اقدام بسیار چالشی و دشوار خواهد بود.
حفاظت
زمانی که فهرست مهم‌ترین دارایی‌های فکری شما مشخص شد، نیاز است که گام‌های بعدی را جهت حفاظت از آن‌ها بردارید. این اقدام، به نظر ساده می‌رسد؛ با این حال، اگر ندانید که دقیقاً چه باید کرد، می‌تواند به چالشی دشوار برای شما بدل شود.
اولین کاری که می‌بایست در این فاز انجام گیرد (و اغلب فراموش می‌شود)، این است که اطمینان حاصل نمایید که حقوق مالکیت فکری متعلق به دیگران را نقض نمی‌کنید. کارآفرینان بر این تصور هستند که ایده کسب‌وکار آن‌ها منحصربه‌فرد بوده و تا پیش از این، به ذهن هیچ کس خطور نکرده است. این در حالی است که همواره این امکان وجود دارد که فردی دیگر، با ایده‌ای کاملاً مشابه و با طراحی لوگو، محصول و حتی نشان تجاری یکسان، در حوزه کسب‌وکار شما حضور داشته باشد. قبل از قدم گذاشتن در راه ثبت دارایی‌های فکری خود، ابتدا با جستجو در پایگاه داده‌های معتبر (در سطح محلی، ملی و یا بین‌المللی)، اطمینان حاصل نمایید که «IP» دیگران را نقض نکرده‌اید.
اگر نسبت به اقداماتی که در پیش گرفته‌اید اطمینان ندارید، پیشنهاد می‌شود که با احتیاط بیشتری به سمت ثبت واقعی حرکت کنید. اشتباه در مسیر ثبت پتنت، نشان تجاری و کپی‌رایت، مواردی نیستند که به آسانی قابل اصلاح و بازگشت باشند. شما در این‌گونه خطاها گرفتار شده و هزینه خروج شما ناچیز نخواهد بود. پس منطقی است که در همان ابتدا، از بروز چنین خطاهایی جلوگیری شود. مشاوره گرفتن از یک وکیل کارکشته در حوزه مالکیت فکری، ممکن است هزینه‌ای اضافی قلمداد شود، اما شما با انجام آن، می‌توانید گام‌های نخست ایجاد کسب‌وکار خود را محکم‌تر بردارید.
محافظت از «IP» در کسب‌وکارتان، باعث می‌شود که در زمینه مالکیت دارایی‌های فکری و بهره‌برداری از آن‌ها، با کارکنان، پیمانکاران و حتی شرکای تجاری خود دچار مشکل نشوید. هرگونه قرارداد بین شما و دیگران، باید با در نظر گرفتن شرایط و ویژگی‌های مدیریت مالکیت فکری و همخوان با استراتژی‌های اتخاذ شده در این حوزه باشد. قواعد و رویه‌های مالکیت فکری مبهم، در طول زمان بی‌تردید منجر به ایجاد تنش‌هایی بین شما و کارمندانتان خواهد شد. در این شرایط، حتی اگر همگی اعتقاد به حل کردن بی‌دردسر و دوستانه مسائل داشته باشید، حل‌وفصل قانونی این مسائل، به هیچ عنوان ساده و در دسترس نخواهد بود.
مدیریت
تاکنون شما دو گام اساسی در جهت حفاظت و مدیریت دارایی‌های فکری استارت‌آپ خود برداشته‌اید. تمامی دارایی‌های فکری که به نحوی می‌توانند در ایجاد ارزش‌افزوده برای کسب‌وکار شما مفید واقع شوند را شناسایی و فهرست نموده و با ثبت آن‌ها در سیستم‌های مختلف مالکیت فکری، نظیر ثبت پتنت و یا علائم و نشان‌های تجاری، حفاظت از آن‌ها را تا حدی تأمین نموده‌اید. پرسش این است که آیا دیگر خیال شما باید بابت همه چیز راحت باشد؟ آیا همه چیز به همین سادگی است؟
در پاسخ باید گفت، مدیریت مالکیت فکری، یک فرآیند پیوسته و مستمر است که سخت‌کوشی و تعهد شما و تک‌تک اعضای استارت‌آپ را طلب می‌نماید. داشتن نشان‌های تجاری یا کپی‌رایت‌ها، به هیچ عنوان به معنای این نیست که حفاظت از دارایی‌های فکری کسب‌وکار شما نهایی شده و دیگر در معرض خطر قرار نخواهند گرفت. شما همواره باید هوشیاری خود را حفظ کنید تا جلوی بهره‌برداری‌های غیرمجاز از آن‌ها را بگیرید. تحقیقات دوره‌ای در حوزه کسب‌وکارتان، به شما این امکان را می‌دهد تا هرگونه پتانسیل نقض حقوق مالکیت فکری را از بین برده و در عین حال، در برخورد با این نوع از مسائل، دارای تجربه کافی باشید.
نکته دیگر اینکه فرآیندهای خلاقانه، هرگز متوقف نمی‌شوند. این بدین معنا است که شرکت شما بی‌تردید دارایی‌های فکری جدیدی تولید می‌نماید. پس حتی اگر تمامی نشان‌های تجاری، پتنت‌ها و کپی‌رایت‌های مرتبط با «IP»های فعلی، به ثبت رسیده‌اند، با تیم کاری خود جلساتی منظم تشکیل دهید و بر روی فرصت‌هایی که می‌توانند به دارایی‌های فکری جدید تبدیل شوند، گفتگو نمایید. علاوه بر این، بهترین راه برای ثبت، حفاظت و مدیریت دارایی‌های مذکور را نیز مدنظر قرار دهید.
در پایان، توصیه می‌کنم، مالکیت فکری را همانند دیگر کارهای روزمره کسب‌وکار در نظر بگیرید. با این تفاوت کلیدی که مدیریت مالکیت فکری در کسب‌وکار، در مقایسه با دیگر وظایف و حوزه‌های کاری که به شما کمک می‌نماید تا به رشد خود شتاب بخشید، آینده کسب‌وکار شما را تضمین می‌نماید.
مرجع: «Forbes»
هنوز نظری وارد نشده است!
نظر خود را ارسال نمایید
پست الکترونیکی شما انتشار پیدا نمی کند.