مقدمه

امروزه پزشکی را می‌توان یکی از حوزه‌های پر کاربرد فناوری نانو دانست که در آن، از مواد و تکنیک‌های مقیاس نانو برای تشخیص بیماری، تحویل دارویی و یا تحریک بدن جهت مواجهه با بیماری‌های مختلف استفاده می‌گردد. اتصال نانو مواد با مولکول‌های بیولوژیکی، باعث افزودن ویژگی‌های جدیدی می‌شود که آن‌ها را برای کاربردهای گسترده‌تر دارویی مناسب می‌سازد. این قابلیت، به‌عنوان یک فرصت تجاری منحصربه‌فرد، توجه بسیاری از شرکت‌های دارویی و استارت‌آپ‌ها را به خود جلب نموده، به‌طوری که شاهد فعالیت و سرمایه‌گذاری‌های فزاینده‌ای در این حوزه هستیم.

یکی از استارت‌آپ‌های فعال در حوزه نانو پزشکی، «RS Research» نام دارد. پلتفرم اختصاصی این استارت‌آپ ترکیه‌ای، تحت عنوان ساگیتا (Sagitta)، از ترکیبات «پلیمری/ دارویی» برای هدف قرار دادن تومورها و اثرگذاری بیشتر دارو استفاده می‌کند. این پلتفرم، نانو ذرات را با آنتی‌بادی‌ها و پپتیدها ترکیب نموده و با توجه به قابلیت حمل چندین روش درمانی مختلف، امکان هم‌افزایی درمانی را در بیماری‌های پیچیده فراهم می‌کند. در این نوشتار، از سلسله مقالات معرفی استارت‌آپ‌های نانویی، داستان شکل‌گیری و توسعه این استارت‌آپ موفق را مرور خواهیم کرد.

شرکتی محلی با آرزوهایی جهانی

هنگامی که نام فناوری‌های پیشرفته و نوظهوری همچون نانو فناوری، هوش مصنوعی و یا رباتیک به میان می‌آید، ناخودآگاه ذهن اغلب افراد به سوی کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا و یا کشورهای نوظهوری مانند چین جلب می‌شود. درست است که زیرساخت‌های حاضر در کشورهای غربی یا آسیای جنوب شرقی، نوآوری در این کشورها را تسهیل می‌سازد، اما نباید فراموش کرد که نوآوری یک پارادایم جهانی و جدا از هر گونه مرزبندی جغرافیایی است. مصداق بارز این موضوع، شرکت استارت‌آپی «RS Reserach» است که در ترکیه جهان سومی و در حال توسعه، آرزوهای بزرگی را در سر می‌پروراند.

«RS Research» در سال 2015 میلادی و با هدف توسعه نسل جدید نانو داروها تأسیس گردید. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این شرکت نوپا، پلتفرم ساگیتا است که عمدتاً جهت دارورسانی در مراحل مختلف پیش بالینی و بالینی، برای درمان بیماران مبتلا به سرطان استفاده می‌گردد. نوآوری اصلی ساگیتا، انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت حمل چندین دارو (روش درمانی متفاوت) برای تقابل چندجانبه با تومورهای سرطانی است.

نکته کلیدی دیگر پیرامون فعالیت‌های «RS Research»، ارائه خدمات پیش بالینی به شرکای صنعتی و دانشگاهی است که بیانگر نقش کلیدی همکاری‌های فناورانه در استراتژی کسب‌وکار این استارت‌آپ می‌باشد. «RS Research» دارای قابلیت‌های فنی چشمگیر در زمینه طراحی و اجرای آزمایشات بالینی بوده و همین تخصص بی‌نظیر باعث می‌شود تا بسیاری از شرکت‌ها و نهادهای تحقیقاتی نظیر دانشگاه‌ها، علاقه‌مند به همکاری با آن باشند. بدیهی است که این مشارکت‌ها می‌تواند مزایای فراوانی برای «RS Research» به همراه داشته باشد، از جذب دانش و فناوری‌های بنیادین توسط دانشگاه‌ها و نهادهای تحقیقاتی گرفته تا استفاده از توانمندی‌های شرکای صنعتی جهت توسعه و تجاری‌سازی فناوری.

فناوری‌ها و محصولات

همان‌طور که اشاره شد، محصول کلیدی این استارت‌آپ، پلتفرم ساگیتا نام دارد. این شاهکار منحصربه‌فرد مهندسی، رویکردی نوآورانه برای استفاده از ترکیبات دارویی پلیمری جهت هدف قرار دادن تومورهای بدخیم است که علاوه بر اثرگذاری بیشتر روش‌های درمانی، عوارض جانبی را کاهش می‌دهد.

در حالت کلی، پزشکان برای مقابله با سرطان، دو سلاح دارویی اصلی در اختیار دارند:

• شیمی‌درمانی (CHEMOTHERAPY) که روشی مؤثر محسوب شده، اما سمیت و عوارض نسبتاً زیاد، دوز مصرفی را محدود می‌کند.
• هدف‌گیری تومور (TUMOR TARGETING) که روشی تثبیت شده و همراه با عوارض کمتر بوده، اما به اندازه کافی مؤثر نیست.

در روش ابداعی «RS Research»، هر دو روش با هم ادغام شده و نوعی رویکرد جدید تحت عنوان شیمی‌درمانی هوشمند و هدف‌گذاری شده دنبال می‌شود. این به معنای عوارض جانبی کمتر و اثرگذاری حداکثری روش‌های شیمی‌درمانی است. برای درک بهتر، یک تومور بدخیم را در نظر بگیرید که در یکی از اعضای داخلی بدن بیمار ایجاد شده است. شیمی‌درمانی به معنای تزریق مواد درمانی به بدن است که علاوه بر تومور، بسیاری دیگر از بافت‌ها و سلول‌های سالم را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. حال تصور کنید که به طریقی بتوان مواد شیمی‌درمانی را تنها بر روی تومور و به شکل کاملاً هدفمند تزریق کرد. این همان کاری است که پلتفرم درمانی ساگیتا انجام می‌دهد.

در حال حاضر، «RS Research» در تلاش برای توسعه و تجاری‌سازی دو کاربرد مختلف بر روی پلتفرم ابداعی خود است. «Sagitta® Bir» یک پلتفرم محلول در آب است که میزان بارگیری دارو توسط خاصیت آب‌گریزی یا آب‌دوستی خود دارو تعیین می‌گردد. در سوی مقابل، «Sagitta® Dui» نوعی بلوک پلیمری است که در آن، آب‌گریزی دارو باعث تشکیل ساختارهای میسل مانند در محیط آبی خواهد شد. در این حالت، داروی هم‌افزای دوم را می‌توان به صورت غیرکووالانسی بارگذاری نمود. هر دوی این پلتفرم‌ها از هدف‌گیری فعال برای اتصال به انواع مولکول‌های کوچک، آنتی‌بادی‌ها و ... استفاده می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های پلتفرم ساگیتا که آن را به یک گزینه مطلوب و کاربردی بدل نموده، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• قابلیت تنظیم: محلول یا به شکل ذرات میسلی با اندازه بین 20 تا 120 نانومتر
• زمان گردش طولانی: زمان گردش دارو به دلیل پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) و وزن مولکولی زیاد پلتفرم، طولانی‌تر شده و منجر به تجمع بیشتر دارو در بافت بیمار می‌شود.
• تنوع دارویی: به لطف فناوری اتصال انعطاف‌پذیر، پلتفرم ساگیتا را می‌توان با عوامل شیمی‌درمانی مختلفی استفاده کرد. این ویژگی، نقطه تمایزی نسبت به رویه‌های درمانی فعلی و سایر پلتفرم‌های رقیب موجود در بازار است.
• رهاسازی سفارشی دارو: پیوندهایی که دارو را به پلتفرم متصل می‌کنند، میزان آزادسازی مولکول دارو را تعیین می‌کنند. نکته مهم این است که انتشار دارو را می‌توان تنظیم نموده و آن را توسط محرک‌های بیولوژیکی هدایت کرد. با استفاده از ساگیتا، دو داروی مختلف با پروفایل‌های آزادسازی کاملاً متفاوت به بافت تومور ارسال می‌شود که می‌تواند اثر درمانی را به شکل کاملاً هم‌افزا ایجاد نماید.
• دارورسانی در ابعاد زیاد: از لحاظ تاریخی، ترکیبات دارویی با ظرفیت بارگیری کمتر از 10 درصد به بدن بیمار می‌رسد. پلتفرم ساگیتا، این محدودیت را رفع نموده و ظرفیت بارگیری دوزهای دارویی را به بیش از 50 درصد رسانیده است.

تحقیق و توسعه: ابزاری برای همکاری فناورانه

چشم‌انداز اصلی «RS Research»، توسعه نانو داروهای جدید مبتنی بر پلتفرم نوآورانه دارورسانی خود می‌باشد. در این مسیر، تخصص و مهارت شکل گرفته در زمینه ارسال هدفمند داروها، می‌تواند به شرکای تحقیقاتی (دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های صنعتی) کمک کند تا فرآیند تحقیق و توسعه خود را آسان‌تر و با هزینه کمتری به پیش برند. بر این اساس، مجموعه خدمات «RS Research» به شرح زیر است:

1. خدمات پیش بالینی:

الف) مطالعات پیش بالینی «ADME»: این مطالعات، برای بررسی جذب، توزیع، متابولیسم و دفع داروهای جدید طراحی شده و در آزمایش‌های بالینی و توسعه بالینی داروهای کاندید کاربرد دارد.

ب) مطالعات سم‌شناسی: یک برنامه کاملاً کاربردی برای تعیین اثر قرار گرفتن در معرض ترکیبات مختلف دارویی در حیوانات آزمایشگاهی (موش، خرگوش، خوکچه هندی، سگ و سایر پستانداران غیر انسانی) است.

2. تست‌های آنالیز زیستی:

در این حوزه، مجموعه روش‌های تحلیلی جهت تعیین ترکیبات دارویی، اعم از مولکول‌های کوچک و پروتئین‌های بزرگ، بر مبنای مشابه‌های زیستی توسعه یافته و پس از اعتبارسنجی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

3. «GMP»:

مراکز تولید «RS Research»، مطابق با استانداردهای «GMP»، می‌توانند توسعه و تولید داروهای تحقیقاتی تخصصی را انجام دهند. بر این اساس، یک همکاری تحقیقاتی موفق بین متقاضی و «RS Research» صورت می‌گیرد که در آن، فعالیت‌های مرتبط با توسعه اولیه در آزمایشگاه‌های متقاضی انجام شده و امکانات مرتبط با فرمولاسیون، تحلیل و تولید آزمایشگاهی دارو نیز، از سوی «RS Research» عرضه می‌گردد.

جذب سرمایه‌

«RS Research» تاکنون موفق به جذب سرمایه 14.3 میلیون دلاری شده که برای یک استارت‌آپ تقریباً هفت ساله، رقمی چشمگیر به حساب می‌آید. نخستین سرمایه‌گذار این شرکت، صندوق سرمایه‌گذاری «ACT Venture Partners» بوده که در سال‌های 2017 و 2018 میلادی، به ترتیب مبالغ 1.1 میلیون و 900 هزار یورو را در قالب سرمایه‌گذاری بذر تأمین نموده است. گفتنی است، این صندوق به‌عنوان یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر که در مراحل اولیه فناوری و فرصت‌های نوآوری ترکیه سرمایه‌گذاری می‌کند، در سال 2015 تأسیس شده و «RS research» را می‌توان یکی از نخستین تجربه‌های این صندوق نوپا دانست.

دیگر سرمایه‌گذار کلیدی، شرکت «Gen Pharmaceuticals» است. این شرکت دارویی با بیش از بیست سال تجربه، از پیشگامان داروسازی در ترکیه بوده و علاوه بر بازار ترکیه، در آلمان، روسیه، قزاقستان، ازبکستان و آذربایجان نیز، دفاتر رسمی دارد. نتیجه مذاکرات بین «GEN» و «RS Research»، سرمایه‌گذاری 12 میلیون دلاری بود که در دسامبر 2021 صورت گرفت.

علاوه بر سرمایه‌گذاران فوق، شرکت‌های «OneLife Venture» (یک شرکت سرمایه‌گذاری فعال در صنعت مراقبت‌های بهداشتی) و «Eczacıbaşı Momentum» (یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر با تمرکز بر استارت‌آپ‌ها و فناوری‌های با تأثیر زیاد) هم در بین سرمایه‌گذاران و حامیان این استارت‌آپ به چشم می‌خورند.

تیم کاری

«RS Research» به خوبی به نقش کلیدی منابع انسانی در موفقیت کسب‌وکارهای فناورانه واقف بوده و سعی کرده کارکنان خود را به یک مزیت رقابتی جهت پیشی گرفتن از رقبا بدل نماید. این شرکت، شامل افراد باهوش و خلاقی است که دوست دارند محدودیت‌ها را به چالش کشیده و از مرزهای فعلی دنیای علم و فناوری عبور کنند.

شاید سردمدار هر تیم استارت‌آپی را بتوان بنیان‌گذاران آن دانست. در «RS Research» هم در این موضوع صادق است. پروفسور رانا سانیال (Rana Sanyal)، هم‌بنیان‌گذار این استارت‌آپ، مدرک دکتری خود را در رشته مهندسی شیمی از دانشگاه بوستون آمریکا اخذ نموده و پیش از تأسیس «RS Research»، به‌عنوان یک شیمیدان دارویی و متخصص در حوزه سرطان‌شناسی و نورولوژی، در شرکت «Amgen» فعالیت می‌کرد. وی مخترعی خوش‌فکر با بیش از 50 پتنت (صادر شده یا در حال ارزیابی) است و از سال 2004 میلادی، به شکل تخصصی بر روی سیستم‌های دارورسانی هدفمند و تهیه مواد جدید برای کاربردهای زیست پزشکی متمرکز شده است.

دکتر سانیال در کنار تلاش‌های علمی بی‌وقفه خود و به دلیل دیدگاه کارآفرینانه، جوایز متعددی در حوزه کسب‌وکار دریافت نموده که از آن جمله، می‌توان به «کارآفرین زن الهام‌بخش سال 2018»، «محقق جوان آکادمی ملی علوم ترکیه»، «پیشگام علم و فناوری 2021» و جایزه برتر شرکت «L’Oréal Turkey» اشاره نمود. جالب است بدانید که این کارآفرین موفق، دونده و کاپیتان سابق تیم دو و میدانی دانشگاه بوده و مسابقات دو با مانع را تفریح مورد علاقه خود می‌داند. او می‌گوید: «موانع مختلف، به جای زمین خوردن و شکست، همیشه دلیلی برای ترغیب افراد برای پرش‌های بلندتر است».

هم‌بنیان‌گذار دیگر «RS Research» و مدیر ارشد تولید و عملیات این شرکت، سنا نوماک (Sena Nomak) نام دارد. وی کار خود را به‌عنوان مهندس اقیانوس‌پیما آغاز کرد و سپس به مدت یک دهه به‌عنوان مدیر توسعه کسب‌وکار و هماهنگ‌کننده پروژه‌ها در صنعت کشتی‌سازی فعالیت نمود. نخستین تجربه کارآفرینی نوماک، از سال 2011 و با راه‌اندازی یک شرکت مهندسی در صنایع دفاعی و نظامی آغاز شد و از آن پس، نقش خود به‌عنوان یک کارآفرین سریالی را با مشارکت در پروژه‌های متعدد در صنایع دریایی، دفاعی و زیست‌فناوری ادامه داد. نوماک پیرامون این تلاش‌های کارآفرینانه می‌گوید: «راهنمایی استارت‌آپ‌ها و کمک به آن‌ها در مسیر کارآفرینی، مسئولیتی برای موفقیت اکوسیستم است. استارت‌آپ‌ها لوکوموتیوهای عصر جدید برای همکاری بین ذینفعان محسوب شده و قفل آینده نوآوری به دست آن‌ها باز خواهد شد».